Bosnië en Herzegovina

Uit Wegenwiki
(Doorverwezen vanaf Bosnië-Herzegovina)
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Bosna i Hercegovina
Hoofdstad Sarajevo
Oppervlakte 51.129 km²
Inwonertal 3.358.000
Lengte wegennet 21.846 km
Lengte snelwegennet 274 km[1]
Eerste snelweg 2000[2][3]
Benaming autosnelweg Autoput/Autocesta
Verkeer rijdt rechts
Kentekencode BIH

Bosnië en Herzegovina (Bosnisch, Kroatisch en Latijns Servisch: Bosna i Hercegovina, cyrillisch: Босна и Херцеговина), is een land in Zuidoost-Europa. Het land telt 3,3 miljoen inwoners en de hoofdstad is Sarajevo. Het land ligt in de Westelijke Balkan, en bestaat uit de landstreken Bosnië en Herzegovina, en uit de entiteiten Republika Srpska en de Federatie Bosnië en Herzegovina.

Inleiding

Naamgeving

De naam van het land is formeel Bosnië en Herzegovina, vernoemd naar de twee streken van het land, Bosnië, vermoed naar de rivier de Bosna, en Herzegovina in het zuiden. Herzegovina wordt in de eigen taal met een 'c' geschreven, dus Hercegovina. Herzegovina is niet nauwkeurig gedefinieerd. De naam Herzegovina is afgeleid van het Duitse woord Herzog (hertog).

Soms wordt de naam ook geschreven als Bosnië-Herzegovina, maar de officiële schrijfwijze hanteert de 'en' (i). De afkorting is daardoor BiH en op kentekencodes BIH. In de volksmond wordt ook wel eens gesproken van kortweg 'Bosnië' en inwoners worden betiteld als Bosniërs.

Ten tijde van de onafhankelijkheidsverklaring in 1992 was de officiële naam de Republiek Bosnië en Herzegovina (Republika Bosna i Hercegovina / Република Босна и Херцеговина). Na de Dayton-akkoorden van 1995 werd de naam ingekort tot Bosnië en Herzegovina (Bosna i Hercegovina / Босна и Херцеговина).

Geografie

Bosnië en Herzegovina is gelegen op de westelijke Balkan, met een zeer korte kustlijn aan de Adriatische Zee bij Neum. Het land grenst verder in het westen en noorden aan Kroatië, in het oosten aan Servië en in het zuidoosten aan Montenegro. Het land meet maximaal 280 kilometer van west naar oost en 280 kilometer van noord naar zuid. Het land wordt gedomineerd door de Dinarische Alpen, een woest karst- en kalksteengebergte met de 2.386 meter hoge Maglić als hoogste punt. Grote delen van het land worden gedomineerd door ontoegankelijke bergruggen, hooglanden en canyons. Het noorden van Bosnië en Herzegovina kent vooral wat lage heuvels en wordt soms beschouwd als onderdeel van de Pannonische vlakte. De rivier de Sava vormt de noordgrens met Kroatië en is de grootste rivier van het land. Diverse zijriveren stromen vanuit Bosnië en Herzegovina naar de Sava, waaronder de Bosna, waar het land naar vernoemd is. De Drina vormt de oostgrens met Servië en de Neretva is de enige rivier die zuidwaarts naar de Adriatische Zee stroomt. Ongeveer de helft van Bosnië en Herzegovina is bebost.

Bosnië en Herzegovina ligt op de overgang van een Mediterraans klimaat in het zuiden naar een Alpien en continentaal klimaat in het noorden, gekarakteriseerd door hete zomers en koude winters met sneeuw. De hoofdstad Sarajevo ligt op 550 meter hoogte en heeft maximumtemperaturen die variëren van 4°C in januari tot 27°C in augustus. De neerslag is gelijkmatig over het jaar verdeeld, maar het zuiden is in de zomer droger maar in het voorjaar en najaar natter. De neerslag varieert van 900 mm in Sarajevo tot 1.500 mm in Mostar. Mostar is echter ook de zonnigste stad van het land.

Demografie

Bosnië en Herzegovina heeft een krimpend inwonertal. Het land bereikte zijn piek eind jaren '80 met 4,3 miljoen inwoners. Dit daalde sterk naar 3,6 miljoen in 1996 vanwege de Bosnië-oorlog. Het inwonertal groeide daarna weer naar 3,8 miljoen in midden jaren 2000 maar begon daarna weer te krimpen. De laatste census was in 2013 en het exacte inwonertal nadien is onduidelijk.[4] Volgens sommige schattingen heeft het land slechts 2 miljoen permanente inwoners.[5] Het land heeft te maken met een laag geboortecijfer en een forse emigratie.[6]

Het land wordt gevormd door drie etnische groepen, de Bosniakken, Serviërs en Kroaten. De Bosniakken maken de helft van de bevolking uit, Serviërs iets minder dan een derde en Kroaten zo'n 15%. Op religieus vlak is het land ongeveer 50/50 verdeeld in islam en het christendom. Deze demografie was een belangrijke oorzaak van de complexe Bosnië-oorlog begin jaren '90.

In Bosnië en Herzegovina zijn geen officiële landstalen vastgesteld. Het Bosnisch, Servisch en Kroatisch worden beschouwd als de drie formele talen van het land. De drie talen hebben wederzijdse verstaanbaarheid en worden gezamenlijk ook wel het Servo-Kroatisch genoemd.

Met afstand de grootste stad is de hoofdstad Sarajevo, dat circa 275.000 inwoners telt. Andere steden met meer dan 100.000 inwoners zijn Banja Luka, Tuzla, Zenica, Bijeljina en Mostar. In totaal zijn er 20 plaatsen met meer dan 40.000 inwoners.

Bestuurlijke indeling

De entiteiten in Bosnië en Herzegovina.

Aan het einde van de Bosnië-oorlog werd het land volgens de Daytonakkoorden opgedeeld in twee entiteiten: de Republika Srpska (RS) in het noorden en oosten en de Federatie Bosnië en Herzegovina (FBiH) in het midden, westen en zuiden. Beide entiteiten beslaan de helft van de Bosnische landoppervlakte, echter de Federatie Bosnië en Herzegovina omvat twee derde van de inwoners en de Republika Srpska slechts een derde. De grenzen tussen beide entiteiten zijn zeer grillig en feitelijk het resultaat van de frontlijn aan het einde van de Bosnië-oorlog. In het noorden is in 2000 het District Brčko gecreëerd, dat officieel tot beide entiteiten behoort maar door geen van beiden bestuurd wordt.

De Federatie Bosnië en Herzegovina is verder opgedeeld in 10 kantons. De gemeenten vormen de laagste overheidslaag, maar de Republika Srpska heeft geen verdere regionale indeling, hier zijn de gemeenten de derde laag van bestuur, in de Federatie Bosnië en Herzegovina de vierde laag.

Bestuur

Bosnië en Herzegevina is één van de meest gedecentraliseerde landen van Europa. Vanwege de spanningen tussen de bevolkingsgroepen zijn veel overheidsfuncties ondergebracht bij de twee entiteiten. Beide entiteiten hebben een eigen president en minister-president. Het landelijke presidentschap bestaat uit drie gekozen personen uit de drie bevolkinsgroepen die een roterende voorzittersfunctie van elk acht maanden bekleden. Elke 4 jaar zijn de drie personen twee keer een periode van acht jaar de voorzitter geweest.

Daarnaast bestaat er de 'hoge vertegenwoordiger voor Bosnië en Herzegovina', een buitenlander die is aangesteld na de Daytonakkoorden om toe te zien op de civiele implementatie van het vredesproces. Deze hoge vertegenwoordiger heeft veto-macht en wordt soms gezien als de meest machtige functie in het land, ondanks dat deze persoon niet gekozen wordt en geen lid is van een partij. Het zijn doorgaans diplomaten uit Europese landen.

Economie

Als onderdeel van voormalig Joegoslavië had het land oorspronkelijk een socialistische planeconomie. Na het uiteenvallen van voormalig Joegoslavië had het echter niet de mogelijkheid om een transitie naar een vrije markteconomie vorm te geven vanwege het uitbreken van de Bosnië-oorlog. Pas na de oorlog kon men zich richten op de economische transitie, maar tegelijkertijd moest het land herbouwd worden na de oorlog. Het land heeft nog steeds te maken met grote economische problemen, de economie kromp begin jaren '90 met 60% en de politieke tegenstellingen na de oorlog verhinderde het ontstaan van een functionerende en efficiënte overheid en een aantrekkelijk investeringsklimaat. Het welvaartsniveau is sindsdien mondjesmaat gegroeid, maar hoge werkloosheid en emigratie zorgen ervoor dat het land zich maar langzaam ontwikkelt. Het inkomensniveau is nog geen 30% van het EU-gemiddelde. In 2024 bedroeg het gemiddelde bruto salaris 2.150 marka (€ 1.100).[7]

Geschiedenis

De regio werd vanaf de 6e eeuw bevolkt door Slavische volkeren. In de 12e eeuw werd de banaat Bosnië gesticht, dat in de 14e eeuw opging in het Koninkrijk Bosnië. Het werd daarna geannexeerd door het Ottomaanse Rijk, die de islam naar de regio bracht. In 1878 kwam het gebied onder het bestuur van Oostenrijk-Hongarije te staan. Op 28 juni 1914 werd in Sarajevo de aartshertog Franz Ferdinand vermoord door een Joegoslavische nationalist, wat de aanleiding was voor de Eerste Wereldoorlog. Na de oorlog was Bosnië onderdeel van het Koninkrijk Joegoslavië. In april 1941 werd het bezet door Nazi-Duitsland. Na de Tweede Wereldoorlog was Bosnië een republiek van Joegoslavië.

Bosnië bleef het minst ontwikkelde deel van Joegoslavië. Het bergachtige terrein zorgde ervoor dat het gebied weinig hoogwaardige infrastructuur had en moderne handelsroutes niet via Bosnië verliepen. De Autoput Bratstvo i Jedinstvo werd tussen 1948 en 1950 net buiten Bosnië aangelegd. De centrale ligging van Bosnië zorgde er wel voor dat veel van het Joegoslavische leger in de regio was gestationeerd, evenals de productie en opslag van grote hoeveelheden wapens. Joegoslavië was geen onderdeel van het Oostblok en stond meer open voor Westerse investeringen.

Na de dood van Tito in 1980 begonnen nationalistische sentimenten in Joegoslavië de kop op steken, waaronder en ook vooral in Bosnië. In 1990 werden voor het eerst vrije verkiezingen gehouden waarin nationalistische partijen in Bosnië wonnen ten opzichte van de centralistische partij van president Milošević. Het volgende jaar begon Joegoslavië uiteen te vallen en werden onafhankelijke landen uitgeroepen, waarvan sommige maar een kort leven beschoren waren. In Bosnië waren er vooral tegenstellingen tussen de pro-onafhankelijkheidspartijen van de Kroaten en Bosniakken enerzijds en de centralistische Serviërs, die het land Joegoslavië wilden behouden. In 1992 braken verschillende fases van conflicten uit, in eerste instantie tussen de Serviërs en de Kroaten en Bosniakken, maar later dat jaar ook tussen Kroaten en Bosniakken onderling. De Bosnië-oorlog werd gekenmerkt door grof geweld, grootschalige verwoesting en etnische zuiveringen. De Serviërs waren in militair opzicht in het voordeel maar verloren uiteindelijk momentum toen de Kroaten en Bosniakken vanaf 1994 samen optrokken tegen de Serviërs. De NAVO greep in 1995 in met operatie Deliberate Force, in samenloop met een militaire missie van de Verenigde Naties. De oorlog werd op 21 november 1995 gestaakt met akkoorden getekend in Dayton, Ohio, de zogenoemde "Daytonakkoorden". Hierin werd het land opgedeeld in twee entiteiten, de Republika Srpska en de Federatie Bosnië en Herzegovina. De oorlog was het grootste conflict in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog en verliep parallel aan andere conflicten waarbij Joegoslavië betrokken was.

Wegennet

Het wegennet van Bosnië en Herzegovina.

Bosnië en Herzegovina beschikte in 2020 over een netwerk van 9.110 kilometer weg, waaronder 4.237 kilometer hoofdwegen en 4.655 kilometer regionale wegen.[8] Vrijwel het complete netwerk van hoofdwegen en regionale wegen is verhard. Het wegennet is echter relatief beperkt ontwikkeld vanwege het bergachtige terrein en de relatief lage mate van ontwikkeling van het land. Het wegennet wordt gezien als één van de minst ontwikkelde op de Balkan, alhoewel met name sinds 2010 het wegennet op grotere schaal gemoderniseerd wordt en er meer autosnelwegen worden gebouwd.

Autosnelwegen

Bosnië en Herzegovina heeft een in ontwikkeling zijnd snelwegennet. Vanwege het bergachtige terrein is de bouw van autosnelwegen vaak kostbaar en tijdrovend. Beide entiteiten ontwikkelen een netwerk van autosnelwegen dat aansluit op de eigen verkeers- en vervoersvraag, daardoor is er geen sprake van een coherent landelijk gepland netwerk van autosnelwegen.

De eerste autosnelweg was de omlegging van het dorp Ilidža van de M17, net buiten Sarajevo. Deze rondweg is op 10 augustus 2000 opengesteld, had 2x2 rijstroken en alle kruisende wegen waren ongelijkvloers, alhoewel de weg geen echte aansluitingen had. De weg had indertijd de status van autosnelweg, later is deze weer ingetrokken, waardoor het eerste deel van de A1 tussen Sarajevo en Podlugovi meestal als de eerste autosnelweg van het land wordt gezien, opengesteld in 2002.

De bouw van autosnelwegen nam later in de jaren 2010 een vlucht, met name in de Republika Srpska, maar ook in de Federatie Bosnië en Herzegovina. Projecten worden door deze entiteiten uitgevoerd. Met name Turkse en Chinese bouwbedrijven voeren deze wegenprojecten uit, de markt wordt getypeerd als niet transparant waarin met name in de Republika Sprska geen publieke aanbestedingen worden uitgevoerd, maar onderhands worden uitonderhandeld. In 2023 werd geconcludeerd dat meer dan de helft van de projecten van meer dan € 25 miljoen door Chinese en Turkse bouwbedrijven worden uitgevoerd.[9] Bouwbedrijven uit de Europese Unie zijn weinig actief in Bosnië en Herzegovina.

Autosnelwegen in Bosnië en Herzegovina

Federatie Bosnië en Herzegovina

A1 • BC1

Republika Srpska

A1 • A2 • Autoput Vukosavlje - Rača • Autoput Banja Luka - Prijedor


Hoofdwegen

Het hoofdwegennet van Bosnië en Herzegovina bestaat uit de magistralni put, een netwerk van tweestrooks wegen dat zijn oorsprong heeft in de Joegoslavische periode en nadien slechts beperkt is opgewaardeerd. De hoofdwegen zijn in veel gevallen wel gerenoveerd.

Bosnië en Herzegovina ligt historisch gezien buiten de grote transportcorridors van de Balkan. De belangrijkste oost-westroute van de regio ligt noordelijker, van Zagreb naar Belgrado. De belangrijkste kustroute verliep oorspronkelijk een heel kort stuk door Bosnië en Herzegovina, door de Neum-corridor, maar wordt sinds 2022 gebypasst door de Pelješacbrug, die ervoor zorgt dat de kustroute buiten Bosnisch grondgebied blijft.

De hoofdstad Sarajevo is gelegen in geïsoleerd gebied, omringd door bergketens. De belangrijkste route die wel door Bosnië en Herzegovina voert is de noord-zuidroute vanaf Budapest via Osijek, Sarajevo en Mostar naar de haven van Ploče. Deze route is in internationaal opzicht echter secundair. Hongarije gebruikt deze route niet of nauwelijks voor de export en ook maar marginaal voor het toerisme.

Vanwege de verschillende bevolkingsgroepen is het internationale verkeer in Bosnië en Herzegovina op verschillende gebieden gericht. De Bosnische Serviërs reizen graag naar Servië via oost-westroutes. Van oudsher was het vooral het snelst door naar de Kroatische A3 te rijden en vanaf daar de autosnelweg naar Belgrado te nemen, waardoor er geen snelle oost-westroute door de Republika Srpska is ontwikkeld, alhoewel deze wel geleidelijk wordt aangelegd in de vorm van een serie oost-west gelegen autosnelwegen. In het oostelijk deel van de Republika Srpska is het verkeer ook op Servië gericht, maar dit gebied is zeer bergachtig zodat de wegen hier een weinig hoogwaardig karakter hebben en tijdrovend zijn om te reizen.

Kroaten zijn vooral op Kroatië gericht, vanwege de lange landsgrens zijn er tal van routes naar Kroatië, waardoor er van oudsher niet één route dominant was, alhoewel van vroeger uit een route van Zagreb via Bihać naar Split een alternatieve noord-zuidroute was. Deze route heeft sinds de opsplitsing van Joegoslavië echter nauwelijks nog enige betekenis. In het verleden was er ook een spoorverbinding in deze corridor.

De zes grootste steden van Bosnië en Herzegovina zijn verspreid in het land gelegen, waarbij er twee in de Republika Srpska liggen en vier in de Federatie Bosnië en Herzegovina. Vanwege het bergachtige terrein en de etnische tegenstellingen zijn er nooit goed uitgebouwde wegen tussen deze zes steden ontwikkeld, maar alleen kronkelige bergwegen. De M17 tussen Zenica, Sarajevo en Moster is de belangrijkste interne corridor die grotere steden binnen de Federatie Bosnië en Herzegovina verbindt. Tuzla is al een stuk minder goed naar Sarajevo ontsloten.

Autosnelwegen en hoofdwegen in de Federatie Bosnië en Herzegovina

BC1

Hoofdwegen in de Republika Srpska

- - - - - - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - -

Hoofdwegen in het District Brčko


Regionale wegen

Zie Regionalni put (Bosnië-Herzegovina).

Een regionale weg wordt in het Bosnisch een regionalni put of regionalni cesta genoemd. Dit zijn secundaire wegen. Voor 2019 waren ze in een landelijk systeem van R-wegen genummerd. In 2019 heeft de Republika Srpska een eigen wegnummering ingevoerd met M-nummers. De Federatie Bosnië en Herzegovina was dit ook van plan, maar heeft dit uiteindelijk niet doorgevoerd. De regionale wegen in Bosnië en Herzegovina hebben veelal een laagwaardig karakter en zijn soms niet verhard.

Europese wegen

Bosnië en Herzegovina ligt nogal geïsoleerd, waardoor er geen belangrijke E-wegen door het land lopen. De belangrijkste is de E73, als verbinding vanaf Budapest naar de Adriatische Zee. Andere E-wegen zijn van regionaal karakter.

Europese wegen in Bosnië en Herzegovina

E65 • E73 • E661 • E761 • E762


Wegbeheer

Het wegbeheer in Bosnië en Herzegovina is belegd bij de entiteiten. Er zijn geen wegen die op nationaal niveau worden beheerd, deze situatie is enigszins vergelijkbaar met België. In beide entiteiten is een agentschap voor autosnelwegen en een agentschap voor de overige wegen.

In de entiteit Federatie Bosnië en Herzegovina is JP Ceste verantwoordelijk voor de hoofdwegen.[10] JP Ceste beheert alle M-wegen die in 2022 een gezamenlijke lengte van 2.241 kilometer hadden. De regionale wegen in FBiH worden beheerd door de kantons, vaak een 'Direkcija regionalnih cesta' genoemd. De beheerder van de autosnelwegen is JP Autoceste.[11]

In de entiteit Republika Srpska is Putevi RS (Путеви Републике Српске) verantwoordelijk voor de hoofdwegen.[12] De beheerder van de autosnelwegen is Autoputevi RS (Аутопутеви Републике Српске).[13] In de Republika Srpska zijn geen kantons, maar alleen gemeenten.

Het District Brčko heeft een eigen wegbeheerder, Putevi Brčko genaamd.[14]

Tolwegen

Zie ook tolwegen in Bosnië en Herzegovina.

De autosnelwegen in Bosnië en Herzegovina zijn tolwegen. De tol kan contant of met creditcards betaald worden. Er is ook een elektronische transponder als optie. Sinds 19 juni 2023 zijn de transponders van zowel Autoputevi RS (Republika Srpska) en JP Autoceste (Federatie Bosnië-Herzegovina) in beide entiteiten te gebruiken,[15] evenals in Servië.[16] Sinds 1 juli 2024 kan de transponder ook op de meeste Kroatische tolwegen gebruikt worden.[17][18]

Bewegwijzering

Zie ook bewegwijzering in Bosnië en Herzegovina.

De Bosnische bewegwijzering kent groene borden met witte letters voor autosnelwegen, en blauwe borden met witte letters voor hoofdwegen. Op lokale wegen gebruikt men gele borden met zwarte letters, vergelijkbaar met de buurlanden. Voorheen bestonden er geen blauw-witte borden, en langs hoofdwegen zijn vaak nog oude geel-zwarte borden te vinden. Zeer lokale bestemmingen gebeuren met witte borden met zwarte letters. De Bosnische bewegwijzering toont overeenkomsten met die in Servië en Montenegro.

In het gehele land zijn alle nieuwe wegwijzers in 2 schriften: Het Latijnse schrift en het cyrillische schrift. In de (Moslim-Kroatische) Federatie staat de bestemming eerst in het Latijnse schrift en het cyrillische schrift daaronder, in de Republika Srpska is dat precies andersom.

Wegnummering

In Bosnië en Herzegovina is geen landelijk wegnummersysteem, men hanteert per entiteit een eigen wegnummering, dit geldt ook voor de autosnelwegen.

De Federatie Bosnië en Herzegovina hanteert nog het oorspronkelijke systeem zoals dat in Joegoslavië is vastgesteld, en gaf nadien ook nog nieuwe nummers in deze serie uit. Het huidige systeem is omstreeks 1980 geïntroduceerd, destijds met lettersuffixes. Omstreeks 1985 is het fractionele systeem ingevoerd, de M2b werd bijvoorbeeld de M2.2. De wegnummering kent fracties, waarbij aftakkingen met een punt en cijfersuffix worden aangegeven. M-nummers werden voorheen met een koppelstreepje aangegeven, maar recenter worden deze achterwege gelaten. De M-wegen zijn de belangrijke doorgaande wegen van het land. De Federatie Bosnië en Herzegovina is het enige deel van het voormalige Joegoslavië waar nog de oorspronkelijke Joegoslavische wegnummering gebruikt wordt.

Er lag sinds 20 maart 2014 een besluit om de wegen in de [[Federatie Bosnië en Herzegovina] te hercategoriseren en te hernummeren.[19] Deze wijzigingen zouden ingaan op 15 november 2014, maar op 13 november 2014 is bekendgemaakt dat de uitvoering van het besluit uitgesteld werd tot 15 maart 2018.[20] Op 21 maart 2018 is besloten dat dit omvangrijke programma geen doorgang meer zal vinden.[21]

De Republika Srpska heeft zijn wegnummering in 2019 wel aangepast.[22] De M-nummers uit de Joegoslavische tijd zijn daar allemaal vervangen door nieuwe, driecijferige M-nummers. Sindsdien heeft het land Bosnië en Herzegovina geen landelijke wegnummering meer.

Er zijn ook regionale wegen, die vrijwel nooit op kaarten worden aangegeven en sporadisch bewegwijzerd worden. In de Federatie Bosnië en Herzegovina loopt de serie R4xx, van de zone 4 van het oude Joegoslavische systeem.

Omstreeks 2005 zijn A-nummers ingevoerd voor autosnelwegen. Momenteel is alleen de A1 in gebruik. Het snelwegdeel van de M101 ten noorden van Banja Luka heeft als nummer A1 maar dat wordt in de praktijk niet gebruikt in tegenstelling tot het E-nummer. Het snelwegdeel van Banja Luka naar Doboj heeft als naam "9. januar", officieel de A2, maar ook dat nummer wordt in de praktijk niet gebruikt. De stedelijke snelweg in Sarajevo heeft als nummer BC1 en is daarmee de enige genummerde brza cesta van het land.

Maximumsnelheden

wegtype Vmax

Verkeersveiligheid

In 2023 vielen in Bosnië en Herzegovina 255 verkeersdoden.[23] Dat komt neer op 76 per 1 miljoen inwoners, wat hoger is dan het EU-gemiddelde, maar vergelijkbaar met Kroatië.

Zie ook

Referenties

  1. ↑ stand 31-12-2024
  2. ↑ M17 rond Ilidža
  3. ↑ de oudste nog bestaande snelweg is de A1 in 2002
  4. ↑ In Bosnia and Herzegovina, the Population Census is ‘nobody’s’ Priority | sarajevotimes.com
  5. ↑ A Land Once Emptied by War Now Faces a Peacetime Exodus | nytimes.com
  6. ↑ Bosnia’s Demographic Crisis: The Disappearance of Glamoc | balkaninsight.com
  7. ↑ Average monthly gross earnings of persons in employment | bhas.gov.ba
  8. ↑ SAOBRACAJ 2021 | bhas.gov.ba
  9. ↑ Analysis: The Chinese and Turkish Monopoly in BiH Construction is worth 6 Billion BAM | sarajevotimes.com
  10. ↑ jpdcfbh.ba
  11. ↑ www.jpautoceste.ba
  12. ↑ www.putevirs.com
  13. ↑ autoputevirs.com
  14. ↑ putevibrcko.ba
  15. ↑ danas jedan TAG za cijelu BiH! | jpautoceste.ba
  16. ↑ Једним ТАГ-ог кроз Српску и ФБиХ | autoputevirs.com
  17. ↑ Do kraja šestog mjeseca sa istim tagom kroz Bosnu i Hercegovinu i Hrvatsku | jpautoceste.ba
  18. ↑ ACC TAG na mreži Hrvatskih autocesta! | jpautoceste.ba
  19. ↑ Kategorizacija Cesta FBiH
  20. ↑ Izmjena odluke o kategorizaciji cesta | fbihvlada.gov.ba
  21. ↑ Odluka o prestanku važenja odluke o razvrstavanju cesta u autoceste, brze ceste, magistralne i regionalne ceste | Vlada FBiH
  22. ↑ ОДЛУКА О РАЗВРСТАВАЊУ ЈАВНИХ ПУТЕВА | Vlada Republike Srpske
  23. ↑ Over 35 Thousand Traffic Accidents happened in BiH | sarajevotimes.com
Wegen van Europa

Albanië • Andorra • Armenië • Azerbeidzjan • Belarus • België • Bosnië en Herzegovina • Bulgarije • Cyprus • Denemarken • Duitsland • Estland • Finland • Frankrijk • Georgië • Griekenland • Hongarije • Ierland • IJsland • Italië • Kazachstan • Kosovo • Kroatië • Letland • Liechtenstein • Litouwen • Luxemburg • Noord-Macedonië • Malta • Moldavië • Monaco • Montenegro • Nederland • Noorwegen • Oekraïne • Oostenrijk • Polen • Portugal • Roemenië • Rusland • San Marino • Servië • Slovenië • Slowakije • Spanje • Tsjechië • Turkije • Vaticaanstad • Verenigd Koninkrijk • Zweden • Zwitserland

in cursief landen die deels in Europa liggen of met Europa geassocieerd worden

Overgenomen van "https://www.wegenwiki.nl/index.php?title=Bosnië_en_Herzegovina&oldid=395475"