fjellskredovervaking

Det er ulike instrument som er montert i dei ustabile fjellpartia. Her er dei viktigaste:

Strekkstag er eit stag som er bolta fast på kvar side av ein sprekk og måler korleis denne sprekken vert breiare (eller smalare). Dette instrumentet er svært robust og veleigna på sprekkar med mindre opning enn om lag to meter. Instrumentet treng straum, og data må overførast via kabel og radio.

Differensiell GPS måler posisjonen (i 3D) til eit punkt i overflata med ein nøyaktigheit på nokre få millimeter. Instrumentet treng antenne, straum og overføring av data med kabel og radio.

Prisme er små speglar montert på overflata av fjellet. Ein laserstråle sendt ut frå ein totalstasjon, gjerne plassert utanfor det ustabile fjellpartiet, måler avstand og vinkel til prisma og bereknar endring i posisjonen (i 3D). Prisma treng ikkje straum eller kablar. Laserstrålen gir dårlege målingar i skodde og regn, eller med snø og is på prismeoverflata.

I borehola, som går djupt ned i fjellpartia, er det senka ned ein lang streng med ein sensor for kvar meter. Sensoren måler avviket frå loddet (vertikalen), både hellinga og kva himmelretning hellinga fell mot (til dømes 10° helling mot nord). Mellom kvar sensor er det fleksible ledd i strengen. På strengen kan det også vera sensorar som måler vasstrykket, dersom strengen når ned i grunnvatnet. Slike borehol er viktige for å forstå korleis fjellet bevegar seg i djupet. Systemet er svært kostbart, og ofte er det vanskeleg å få utført slike boringar i det bratte terrenget. Etter kvart som fjellet sig og det vert mykje knekk(ar) på strengen, kan den kila seg fast og det kan bli krevjande å få strengen opp av boreholet.

To typar overvaking med radar vert brukt; frå ein lokal radar i nærleiken til det ustabile fjellet og frå radar på satellittar. Målingane er basert på interferometrisk SAR (InSAR).

Den bakkebaserte radaren står på eit solid fundament i dalbotnen under det ustabile fjellet. Den sender ut elektromagnetiske bølgjer (bølgjelengda er på 17,6 millimeter) mot fjellsida og måler tidspunktet for det reflekterte signalet. Radaren kan måla store hastigheiter i fjellet, opptil fleire meter kvar dag, og vil gjerne vera det utstyret som fungerer under heile utviklinga av eit skred, også etter at dei andre instrumenta er øydelagde. Avstand frå radaren til fjellsida bør helst vera kortare enn fire kilometer. Snø på fjellet og vegetasjon kan forstyrra målingane.

InSAR Norge leverer data, fritt tilgjengeleg for alle, frå radarsatellittane Sentinel. Radaren måler avstanden frå satellitten ned til bakken med ei nøyaktigheit på nokre millimeter. Satellittane har polare baner, det vil seia at dei går frå Sydpolen til Nordpolen. Siktelinja frå satellitten ned mot bakken er om lag 30°–40° frå vertikalen. Går satellitten nordover, ser radaren mot aust, og går den sørover, ser radaren mot vest. Det betyr at bevegelsar i fjellet som går mot sør eller nord ikkje vert registrerte av satellitten. Vertikale bevegelsar vert godt registrerte, likeins bevegelsar mot aust eller mot vest.

Satellittane passerer over Noreg kvar tolvte dag. Med to satellittar blir det difor ei oppdatering kvar sjette dag. Radaren i satellittane måler avstanden mot hjørnereflektorar som er plasserte i dei ustabile fjellpartia. Satellittane måler også avstand til fjelloverflatene, men desse målingane mot terrenget vert prosesserte i ettertid og kan ikkje brukast direkte i overvakinga.

Om det årlege sannsynet for skred A er 1/100 og forventa omkomne er 5, då vert risikoen for skred A: 1/100 x 5 = 0,05.

Om det årlege sannsynet for skred B er 1/1000 og forventa omkomne er 500, då vert risikoen for skred B: 1/1000 x 500 = 0,5.

Skred B har altså 10 gonger høgare risiko enn skred A.