The Wayback Machine - https://web.archive.org/web/20160305025621/http://www.ytylib.narod.ru/makarhar.htm
Макар Иванович Кузьмин - Макар Х

Макар Иванович Кузьмин - Макар Хара

(1915-1981)

Кылгас биографията

Макар Иванович Кузьмин-Макар Хара 1915 с. муус устар 26 к. Таатта улууһун Уолба нэһилиэгэр, орто бааһынай кэргэнигэр төрөөбүтэ. Уолба сэттэ кылаастаах оскуолатын бүтэрэн баран Дьокуускайга тыл хаһаайыстыбатын техникумугар үөрэммитэ. Үөрэҕин бүтэрэн баран "Кыым" хаһыат редакциятыгар Ó©Ñ€ кэмҥэ  үлэлээбитэ. 1932 с. бастыҥ корреспондент быһыытынан 1-кы республиканскай рабселькордар конференцияларыгар кыттыбыта.

Талааннаах эдэр журналиһы үөрэҕин салгыырыгар "Правда" аатынан Москватааҕы Журналистика институтугар ыыппыттара. Манна үөрэнэ сырыттаҕына Аҕа дойду Улуу сэриитэ саҕаламмыта. Макар Хара Советскай Армия кэккэтигэр ыҥырыллан Ийэ дойдутун көмүскүү фроҥҥа барбыта. Кини Ленинград блокадатыгар рота политругунан, кэлин 1-кы Белорусскай фроннарга взвод командирынан, рота партийнай тэрийээччитинэн сулууспалаабыта.

Кини Кыайыы кынаттанан, өрөгөй үктэллэнэн, этэҥҥэ дойдутугар эргиллэн кэлбитэ. Хорсуннук сэриилэспитин Кыһыл Сулус орденынан уонна бойобуой мэтээллэринэн наҕараадаламмыта туоһулуур. Сэрииттэн кэлээт "Кыымҥа", "Хотугу сулуска" үлэлээбитинэн барбыта.

 

Макар Хара олоҕун аргыһа, Россия үтүөлээх уонна Саха республикатын народнай артиската Анна Егорова. Кинилэр өр сылларга бииргэ алтыһан, олус тахсыылаахтык үлэлээбиттэрэ, саха культуратын, искусствотын историятын байыппыттара. Кинилэр кыыстара Земфира Макаровна билигин Российскай Федерация уонна Саха республикатын үтүөлээх бырааһа, ССРС доруобуйатын харыстабылын туйгуна. Кини суһал көмөнү оҥорор Киин нейрососудистай отделениетыгар сэбиэдиссэйинэн үлэлиир.

Макар Хара 66 сааһыгар, 1981 с. атырдьах ыйын 26 к. өлбүтэ.

Айар үлэ кэрчиктэриттэн

 

Поэт хоһоонноро 1933 с. республика бэчээтигэр тахсар буолан барбыттара. 1936 с. "Сүүрэн" диэн кинигэтэ тахсыбыта.

Фроҥҥа М.Хара саанан-саадаҕынан өстөөхтөрү сууһарарын таһынан өссө уус-уран тыл күүһүнэн эмиэ охсуспута. Ол курдук "Саргылаана" хоһооннорун хомуурунньуга 1943 с. тахсыбыта. Поэт сэрии, буорах сыттаах хоһоонноро "Кыым" хаһыакка тиһигин быспакка кэриэтэ бэчээттэнэллэрэ уонна оччотооҕуга тута кэриэтэ ырыа буолан радионан толоруллан, киэҥ Саха сирин тилийэ көтөллөрө.

Кини сэрииттэн кэлээт айар үлэҕэ үлэлээбитинэн барбыта. "Биһиги - Россия дьонобут" (1964), "Балыксыт отуутугар" (1968), "Күнү көрсө" (1973), "Сааскылыы сайаҕас ырыалаах" (1979), өлбүтүн кэннэ 1986 с. "Мин саастыы көлүөнэм" диэн хоһооннорун хомуурунньуктара бэчээттэнэн тахсыбыттара.

Улуу Кыайыы 60 сылын уонна Макар Хара төрөөбүтэ 90 сылын көрсө Савва Иванович Тарасов, Семен Николаевич Гороховтыын хомуйан оҥорбут "Ыҥырыыга саха уола" кинигэтин, кыыһа Земфира Макаровна Кузьмина көмөтүнэн "Бичик" кинигэ кыһата таһаарда. Бу кинигэҕэ поэт сэрии сылларынааҕы хоһоонноро киирдилэр.

"Кини сэрии иннинэ хоһоон биир кинигэтин таһаартарбыта, хаһыаттарга элбэхтик бэчээттэнэр этэ. Ол гынан баран чуолаан сэрии сылларыгар поэт быһыытынан сиппитэ-хоппута, ити өртүнэн ыллахха, кини билигин дойдуга киэҥник биллэр фронтовой көлүөнэ поэттар дьиҥнээх представителлэрэ". Савва Тарасов, 1986 с.

Ырыа буолбут хоһоонноро

  1. "Айхаллан бухатыыр норуот". Х.Максимов мел.
  2. "Арҕаа ааһа турдулар". Н.Бойлохов мел., Р.Борисов тупсаран оҥоруута.
  3. "Доҕорбор" М.Жирков мел.
  4. "Дьикти чуумпу түспүт дии". Х.Максимов мел., Е.Барашков мел.
  5. "Ийэ ырыата". Лука Турнин мел.
  6. "Кремль сулустара". И.Слепцов мел.
  7. "Кыталык". З.Винокуров мел.
  8. "Кырдьык да кыталык курдуктар". Х.Максимов мел.
  9. "Сардаҥалаах аартыгынан". А.Егорова мел.
  10. "Сахалар фроҥҥа бараллар". И.Филиппов мел.
  11. "Тааттабар". А.Свешников мел.
  12. "Таатта уҥуор". Г.Неустроев мел.
  13. "Тапталлаах куоратым". Г.Григорян муз.
  14. "Тапталлаах куоратым, Дьокуускай". Г.Григорян муз.
  15. "Туойуоҕуҥ үлэ киһитин". Д.Данилов мел.
  16. "Туохтааҕар да таптыбын". Х.Максимов мел.
  17. "Үөрүү-көтүү үрдээн истин". Г.Никифоров мел.
  18. "Хотойдоргун ини хоһуйар". Норуот матыыба.
  19. "Чуумпуга". З.Винокуров мел.
  20. "Чүүйэ". М.Данилова мел.
  21. "Ыллыыбыт Ленин туһунан". Т.Семенов мел.
  22. "Ырыаҕа - норуоппут дууһата". К.Колодезников мел.
  23. "Ыһыах". А.Варламова мел.
  24. "Эдэр алмаасчыттар ырыалара". Х.Максимов муз.
  25. "Юбилей ырыата". З.Винокуров мел.

На главную

Hosted by uCoz