کنفرانس تغییرات اقلیمی؛ کاپ۳۰ چیست و چرا اهمیت دارد؟

سران بیش از ۳۰ کشور در نشست افتتاحیه کنفرانس تغییرات هوایی در شهر بلم برازیل شرکت کرده‌اند تا درباره‌ راه‌های مقابله با تغییرات اقلیمی گفت‌وگو کنند.

نشست کاپ۳۰ ده سال پس از توافق پاریس برگزار می‌شود؛ توافقی که در آن طرحی برای محدود کردن افزایش دمای زمین به ۱/۵ درجه سانتی‌گراد ارائه شد.

کاپ۳۰ چیست؟

نشست سالانه ملل متحد در مورد مسائل اقلیمی، «کنفرانس طرف‌ها "Conference of the Parties"» نام دارد که کاپ COP مخفف آن است. اولین جلسه این سری نشست‌ها در سال ۱۹۹۵ در برلین منعقد شد و امسال سی‌امین نشست آن برگزار می‌شود.

اعضای شرکت‌کننده در این کنفرانس کشور‌هایی هستند که کنوانسیون ملل متحد درباره تغییر اقلیم را در سال ۱۹۹۲ امضا کردند.

نشست کاپ۳۰ چه زمانی برگزار می‌شود؟

نشست کاپ۳۰ به‌صورت رسمی از امروز دوشنبه ۱۰ نوامبر تا جمعه ۲۱ نوامبر برگزار می‌شود.

رهبران جهان پیش از آغاز رسمی نشست، در روزهای پنجشنبه ۶ و جمعه ۷ نوامبر گرد هم آمدند.

این نشست معمولاً به دلیل مذاکرات لحظه آخری برای دستیابی به توافقی مورد پذیرش همه شرکت‌کنندگان، از زمان‌بندی اولیه فراتر می‌رود.

نشست کاپ۳۰ کجا برگزار می‌شود؟

این نشست برای نخستین بار در برازیل و در شهر بلم در جنگل‌های بارانی آمازون برگزار می‌شود.

کشور میزبان با پیشنهاد منطقه مربوط و رأی کشورهای عضو انتخاب می‌شود و معمولاً میزبانی به‌صورت چرخشی میان قاره‌ها جابه‌جا می‌شود، مشابه روند انتخاب میزبان جام جهانی فوتبال یا بازی‌های المپیک.

اما انتخاب شهر بلم به‌دلیل ضعف در زیرساخت‌های حمل‌ونقل و کمبود هتل‌های مقرون‌به‌صرفه، چالش‌های لجستیکی قابل‌توجهی ایجاد کرده است.

برخی از هیئت‌های شرکت‌کننده برای یافتن محل اقامت با مشکل مواجه شده‌اند و این موضوع نگرانی‌هایی ایجاد کرده است که کشورهای کم‌درآمد ممکن است به‌دلیل هزینه‌های بالای اقامت از حضور در نشست بازبمانند.

تصمیم برای پاک‌سازی بخشی از جنگل‌های آمازون به‌ هدف ساخت جاده‌ای برای این نشست نیز با انتقادها و واکنش‌های زیادی روبه‌رو شده است.

برازیل در آستانه برگزاری نشست کاپ۳۰ همچنان به صدور مجوزهای جدید برای استخراج نفت و گاز ادامه می‌دهد. این منابع انرژی، همراه با زغال‌سنگ، از اصلی‌ترین عوامل گرمایش زمین به شمار می‌روند.

چه کسانی در نشست کاپ۳۰ شرکت می‌کنند و چه کسانی شرکت نخواهند کرد؟

نمایندگانی از سراسر جهان در این نشست حضور خواهند داشت، اما بسیاری از رهبران کشورها هنوز حضور خود را تایید نکرده‌اند.

ترکیب و سطح هیئت نمایندگی امریکا در این نشست هنوز مشخص نیست.

ترامپ اندکی پس از آغاز ریاست‌جمهوری خود در جنوری ۲۰۲۵ اعلام کرد که قصد دارد امریکا را از توافق پاریس خارج کند؛ توافقی که مبنای تعهد جهانی برای مقابله با تغییرات اقلیمی است.

این تصمیم یادآور اقدام ترامپ در سال ۲۰۱۷ است که امریکا را از توافق پاریس خارج کرد؛ جو بایدن در نخستین روز ریاست‌جمهوری خود در سال ۲۰۲۱ این تصمیم را لغو کرد.

در این نشست، در کنار سیاستمداران، دیپلمات‌ها، خبرنگاران و فعالان محیط‌زیست نیز حضور خواهند داشت.

اجلاس‌های پیشین به‌دلیل حضور گسترده نمایندگان وابسته به صنایع نفت، گاز و زغال‌سنگ مورد انتقاد قرار گرفته‌اند؛ موضوعی که به‌گفته فعالان محیط‌زیست نشان‌دهنده نفوذ مداوم حامیان سوخت‌های فسیلی است.

چرا نشست کاپ۳۰ اهمیت دارد؟

نشست کاپ۳۰ در مقطعی حساس برگزار می‌شود که اهداف جهانی برای مقابله با تغییرات اقلیمی با فشار و چالش‌های جدی روبه‌رو هستند.

در توافق پاریس در سال ۲۰۱۵، نزدیک به ۲۰۰ کشور تعهد کردند افزایش دمای زمین را به ۱/۵ درجه سانتی‌گراد بالاتر از سطح دماهای دوران پیشاصنعتی محدود کرده و آن را به‌طور قابل‌توجهی کمتر از ۲ درجه نگه دارند.

شواهد علمی به‌روشنی نشان می‌دهد که پیامدهای تغییرات اقلیمی، از گرمای شدید تا افزایش سطح دریاها، در صورت افزایش دمای زمین به ۲ درجه سانتی‌گراد بسیار شدیدتر از حالت ۱/۵ درجه خواهد بود.

با وجود رشد سریع انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه انرژی خورشیدی، برنامه‌های اقلیمی کشورها هنوز با سطح اقداماتی که برای دستیابی به هدف ۱/۵ درجه سانتی‌گراد لازم است فاصله زیادی دارند.

براساس توافق پاریس، کشورها باید پیش از برگزاری نشست کاپ۳۰ برنامه‌های به‌روزشده‌ای ارائه می‌کردند که در آن به‌طور دقیق توضیح دهند چگونه قصد دارند میزان انتشار گازهای گرم‌کننده زمین را کاهش دهند.

اما تاکنون تنها حدود یک‌ سوم از کشورها این برنامه را ارائه کرده‌اند.

آنتونیو گوترش، دبیرکل ملل متحد، با توجه به نزدیکی هدف و سطح بالای انتشار گازهای گلخانه‌ای، اعلام کرده است که عبور از مرز ۱/۵ درجه سانتی‌گراد اکنون اجتناب‌ناپذیر است.

او ابراز امیدواری کرده است که تا پایان این قرن بتوان دمای زمین را دوباره به سطح هدف ۱/۵ درجه سانتی‌گراد بازگرداند.

برای دستیابی به این هدف، نشست کاپ۳۰ باید تعهدی قوی‌تر به اجرای مفاد توافق پاریس نشان دهد.

در نشست کاپ۳۰ چه موضوعاتی مورد بحث قرار خواهد گرفت؟

برازیل امیدوار است در این نشست درباره گام‌های عملی برای اجرای تعهدات نشست‌های پیشین به توافق برسد.

علاوه بر بررسی برنامه‌های جدید کشورها برای کاهش انتشار کربن، چند موضوع مهم دیگر نیز در دستور کار مذاکرات قرار خواهد داشت.

سوخت‌های فسیلی

در نشست کاپ۲۸ در سال ۲۰۲۳، کشورها برای نخستین بار بر لزوم گذار از سوخت‌های فسیلی در نظام‌های انرژی به توافق رسیدند.

اما در نشست کاپ۲۹ در سال ۲۰۲۴، برخلاف انتظار بسیاری، این تعهد تقویت نشد.

منابع مالی

در نشست کاپ۲۹، کشورهای ثروتمند تعهد کردند تا سال ۲۰۳۵ هر سال دست‌ کم ۳۰۰ میلیارد دالر برای کمک به کشورهای درحال‌ توسعه در مقابله با تغییرات اقلیمی اختصاص دهند، اما این مبلغ بسیار کمتر از نیاز واقعی کشورهای فقیرتر است.

در آن توافق همچنین هدفی برای افزایش این مبلغ به ۱/۳ تریلیون دالر از منابع عمومی و خصوصی تعیین شد، اما هنوز جزئیات روش تحقق آن مشخص نشده است.

انرژی‌های تجدیدپذیر

در نشست کاپ۲۸، کشورها توافق کردند تا سال ۲۰۳۰ ظرفیت جهانی تولید انرژی‌های تجدیدپذیر، از جمله انرژی بادی و خورشیدی، را سه برابر افزایش دهند.

با وجود پیش‌بینی رشد سریع انرژی‌های تجدیدپذیر، آژانس بین‌المللی انرژی اعلام کرده است که جهان هنوز در مسیر دستیابی به این هدف پیش نمی‌رود.

طبیعت

یکی از تحولات جدید ممکن است راه‌اندازی صندوقی با نام «تاسیسات جنگل‌های استوایی برای همیشه» باشد؛ صندوقی که هدف آن جلوگیری از نابودی جنگل‌های استوایی است.

آیا نشست کاپ۳۰ تأثیری خواهد داشت؟

به‌نظر می‌رسد دستیابی به پیشرفت قابل‌توجه در نشست امسال دشوار باشد، به‌ویژه به سبب تاثیر سیاست‌های دولت ترامپ.

رئیس‌جمهور امریکا در سخنرانی خود در ملل متحد در ماه سپتمبر، تغییرات اقلیمی را «بزرگ‌ترین فریب تاریخ بشریت» خواند و به‌نادرستی شواهد علمی قاطع درباره گرمایش زمین را زیر سئوال برد.

او همچنین وعده داده است که تولید و استخراج نفت و گاز را افزایش دهد و بسیاری از طرح‌های سبز و سیاست‌های زیست‌محیطی دولت‌های پیشین را لغو کند.

در سال ۲۰۲۵، دستیابی به اجماع در سایر مذاکرات زیست‌محیطی نیز دشوار بوده است؛ از جمله تلاش‌ها برای دستیابی به نخستین پیمان جهانی مقابله با آلودگی پلاستیکی که در ماه آگست برای دومین بار شکست خورد.

در ماه اکتوبر نیز توافقی مهم برای کاهش آلایندگی صنعت کشتیرانی جهانی، به‌دلیل فشارهای امریکا و چند کشور دیگر، به تعویق افتاد.

برخی از ناظران، از جمله گرتا تونبرگ، فعال محیط‌زیست، نشست‌های پیشین کاپ را به «سبزشویی» متهم کرده‌اند؛ یعنی فراهم کردن فرصتی برای کشورها و شرکت‌ها تا بدون انجام اقدامات واقعی، خود را متعهد به حفاظت از محیط‌زیست نشان دهند.

به‌رغم انتقادها، نشست‌های کاپ توانسته‌اند زمینه‌ساز توافق‌های جهانی مهمی باشند که پیشرفت‌هایی فراتر از اقدامات داخلی و منفرد کشورها را ممکن کرده‌اند.

با وجود دشواری تحقق هدف ۱/۵ درجه سانتی‌گراد که در نشست کاپ۲۱ پاریس تعیین شد، ملل متحد اعلام کرده است که این تعهد موجب شکل‌گیری «اقدام اقلیمی تقریباً جهانی» شده است.

این روند باعث کاهش سطح پیش‌بینی‌شده گرمایش زمین شده است، هرچند جهان هنوز با سرعت لازم برای دستیابی به اهداف توافق پاریس پیش نمی‌رود.