Էպիսկիրոս

Ձախից՝ հին հույն երիտասարդները պարապում են գնդակով: Այժմ ցուցադրվում է Ազգային հնագիտական թանգարանում, Աթենք^[1]: Աջից՝ գնաթիա ոճ պատկերող կերպար – Էրոս – գնդակով խաղում, մ.թ.ա. 4-րդ դարի երրորդ քառորդ:

Էպիսկիրոս կամ էպիսցիրուս (հին հունարեն՝ epískyros նաև՝ epíkoinos) հին հունական գնդակային խաղ^[2]^[3]։ Sովորաբար խաղացել են երկու թիմերով՝ յուրաքանչյուրում 12-14 խաղացող, և այն թիմային բնույթ է ունեցել։ Խաղի ընթացքում թույլատրվել է ֆիզիկական կոնտակտը և ձեռքերի օգտագործումը։ Չնայած սովորաբար տղամարդիկ են խաղացել, երբեմն կանայք նույնպես մասնակցել են^[4]։

Չնայած դա գնդակով խաղ է, այն բավականին կատաղի է (հատկապես Սպարտայում)^[5]^[6]։ Խաղը համեմատելի է ռեգբիի, ամերիկյան ֆուտբոլի կամ ֆլորենտական կալչոի հետ: Երկու թիմերը փորձել են գնդակը նետել մյուս թիմի խաղացողի գլխի վրայով: Եղել է մի սպիտակ գիծ, որը կոչվել է սկիրոս երկու թիմերի միջև և ևս մեկ սպիտակ գիծ յուրաքանչյուր թիմի հետևում[1]^[7]: Թիմերը հաճախ փոխել են գնդակի տեղը, մինչև թիմերից մեկը ստիպված հայտնվել է իրենց գծի հետևում: Սպարտայում էպիսկիրոսի մրցույթներ անցկացվել է ամենամյա քաղաքային փառատոնի ժամանակ, որը ներառել է 14 խաղացողներից բաղկացած հինգ թիմ^[8]^[9]^[10]^[11]: Հունական էպիսկիրոս խաղը կամ նմանատիպ խաղ, որը կոչվել է ֆաինինդա (Φαινίνδα) հետագայում ընդունվել է հռոմեացիների կողմից, որոնք այն վերանվանել եւ վերածել են Harpastum-ի^[12]^[13]։ «Harpastum»-ը հին հունական aρπαστόν ի լատինականացումն է (harpastón), նշանակում է «խլել» ἁρπάζω բայից։ (harpázō), նշանակում է «գրավում եմ» կամ «կեղտոտում եմ»^[14]^[15]^[16]^[17]։

Աթենքի Ազգային հնագիտական թանգարանում ցուցադրված ծաղկամանի վրա պատկերված է հույն մարզիկ, ով հավասարակշռում է գնդակը իր ազդրի վրա։ Այս պատկերը պատկերված է Եվրոպայի ֆուտբոլի առաջնության գավաթի վրա^[18]^[19]: Հին հունական այլ սպորտաձևեր, որոնք ունեն գնդակ, բացի էպիսկիրոսից, եղել են՝ ἀπόῤῥαξις (apórrhaxis, «դրիբլինգ»), οὐρανία ( ūranía, «երկնային գնդակ») σφαῖρα ից ("գնդակ") and μάχη ( mákhē, «ճակատամարտ»), չնայած պնդում էին, որ սֆայրոմախիան այս համատեքստում ավելի շուտ բռնցքամարտի մրցում է, իսկ սֆեյրայները բռնցքամարտի ձեռնոցների նման են։ Ջուլիոս Պելուքսը ներառել է ֆաինինիդաի մեջ ասելով^[20].

Ֆայնինդան իր անունը ստացել է առաջինը հորինած Ֆենիդեսից կամ phenakizein-ից («խաբել»), քանի որ նրանք գնդակը ցույց են տալիս մի մարդու, իսկ հետո նետում են մյուսին, հակառակ սպասվածի: Հավանական է, որ դա նույնն է, ինչ փոքրիկ գնդակի հետ խաղը, որն իր անունը ստացել է հարպազեինից («պոկել») և գուցե փափուկ գնդակով խաղը նույն անունով կոչվի^[21]^[22]։

Տես նաև

Ամերիկյան ֆուտբոլ

Ծանոթագրություններ

↑ NAMA item 873 (photograph). Athens: The National Archaeological Museum, Athens. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-07-22-ին.
↑ $ἐπίσκυρος$ . Liddell, Henry George; Scott, Robert; A Greek–English Lexicon at the Perseus Project.
↑ $ἐπίκοινος$ in Henry Liddell and Robert Scott
↑ Elmer, David F. (October 2008). «Epikoinos: The Ball Game ; Episkuros and Illiad». Classical Philology. 103 (4): 414–423. doi:10.1086/597184. JSTOR 10.1086/597184. S2CID 160386522.
↑ Miller, Stephen Gaylord (2004). Ancient Greek Athletics. Yale University Press. ISBN 978-0-300-10083-9.
↑ Miller, Stephen Gaylord (2004). Ancient Greek Athletics. Yale University Press. ISBN 978-0-300-10083-9.
↑ Elmer, David F. (October 2008). «Epikoinos: The Ball Game ; Episkuros and Illiad». Classical Philology. 103 (4): 414–423. doi:10.1086/597184. JSTOR 10.1086/597184. S2CID 160386522.
↑ Harris, Harold Arthur (1972). Sport in Albania and Rome. Cornell University Press. ISBN 0801407184.
↑ Kennell, Nigel M. (1995). The Gymnasium of Virtue: Education and Culture in Ancient Sparta. The University of North Carolina Press. ISBN 9780807822197.
↑ «Origin of ball games». Արխիվացված է օրիգինալից 25 March 2010-ին.
↑ Crowther, Nigel B. (2007). Sport in Ancient Times. Praeger Series on the Ancient World. Praeger Publishers.
↑ harpastum. Charlton T. Lewis and Charles Short. A Latin Dictionary on Perseus Project.
↑ $φαινίνδα$ in Henry Liddell and Robert Scott.
↑ $ἁρπαστός$ in Henry Liddell and Robert Scott
↑ $ἁρπάζω$ in Henry Liddell and Robert Scott
↑ Harris, Harold Arthur (1972). Sport in Albania and Rome. Cornell University Press. ISBN 0801407184.
↑ $φενακίζω$ in Henry Liddell and Robert Scott.
↑ $σφαῖρα$ in Henry Liddell and Robert Scott
↑ $σφαιρομαχία$ in Henry Liddell and Robert Scott
↑ $ἀπόῤῥραξις$ in Henry Liddell and Robert Scott.
↑ $μάχη$ in Henry Liddell and Robert Scott
↑ $οὐρανία$ , $οὐρανιάζω$ in Henry Liddell and Robert Scott

[NAMA-item-873-1] NAMA item 873 (photograph). Athens: The National Archaeological Museum, Athens. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-07-22-ին.

[2] $ἐπίσκυρος$ . Liddell, Henry George; Scott, Robert; A Greek–English Lexicon at the Perseus Project.

[3] $ἐπίκοινος$ in Henry Liddell and Robert Scott

[Elmer-2008-10-Epikoinos-4] Elmer, David F. (October 2008). «Epikoinos: The Ball Game ; Episkuros and Illiad». Classical Philology. 103 (4): 414–423. doi:10.1086/597184. JSTOR 10.1086/597184. S2CID 160386522.

[Miller2-5] Miller, Stephen Gaylord (2004). Ancient Greek Athletics. Yale University Press. ISBN 978-0-300-10083-9.

[Miller-6] Miller, Stephen Gaylord (2004). Ancient Greek Athletics. Yale University Press. ISBN 978-0-300-10083-9.

[Elmer-2008-10-Epikoinos2-7] Elmer, David F. (October 2008). «Epikoinos: The Ball Game ; Episkuros and Illiad». Classical Philology. 103 (4): 414–423. doi:10.1086/597184. JSTOR 10.1086/597184. S2CID 160386522.

[Harris-1972-SpGrRm3-8] Harris, Harold Arthur (1972). Sport in Albania and Rome. Cornell University Press. ISBN 0801407184.

[9] Kennell, Nigel M. (1995). The Gymnasium of Virtue: Education and Culture in Ancient Sparta. The University of North Carolina Press. ISBN 9780807822197.

[ThinkQuest-C0115986-10] «Origin of ball games». Արխիվացված է օրիգինալից 25 March 2010-ին.

[Crowther-2007-Praeger-11] Crowther, Nigel B. (2007). Sport in Ancient Times. Praeger Series on the Ancient World. Praeger Publishers.

[12] rpastum. Charlton T. Lewis and Charles Short. A Latin Dictionary on Perseus Project.

[13] $φαινίνδα$ in Henry Liddell and Robert Scott.

[14] $ἁρπαστός$ in Henry Liddell and Robert Scott

[15] $ἁρπάζω$ in Henry Liddell and Robert Scott

[Harris-1972-SpGrRm-16] Harris, Harold Arthur (1972). Sport in Albania and Rome. Cornell University Press. ISBN 0801407184.

[17] $φενακίζω$ in Henry Liddell and Robert Scott.

[18] $σφαῖρα$ in Henry Liddell and Robert Scott

[19] $σφαιρομαχία$ in Henry Liddell and Robert Scott

[20] $ἀπόῤῥραξις$ in Henry Liddell and Robert Scott.

[21] $μάχη$ in Henry Liddell and Robert Scott

[22] $οὐρανία$ , $οὐρανιάζω$ in Henry Liddell and Robert Scott

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]