Прејди на содржината

Еврозона

Од Википедија — слободната енциклопедија
Евро-област
Политика наЕвропска Унија
ВидМонетарен сојуз
ВалутаЕвро
Воспоставена1 јануари 1999
Членки
Управување
Монетарна управаЕвросистем
Политички надзорЕврогрупа
Статистика
Површина2,801,552 km2 (1,081,685 ми)[1]
Население350,077,581 (1 јануари 2024)[2]
Густина125/км2 (323.7/sq mi)
БДП (номинален)14.372 трилиони евра
40,990 евра (по глава на жител) (2023)[3]
Каматни стапки4.00%[4]
Инфлација2.4% (март 2024)[5]
Невработеност6.3% (септември 2024)[6]
Трговска рамнотежа310 милијарди евра во трговски суфицит[7]

Еврозона[8], службено наречена Еврообласт — европски монетарен сојуз составен од дваесет Земји членки на Европската Унија кои го вовеле еврото како нивна основна валута и единствено законско средство на плаќање. Дваесетте членки на еврозоната се:

Австрија, Белгија, Германија, Грција, Естонија, Ирска, Италија, Кипар, Латвија, Литванија, Луксембург, Малта, Португалија, Словачка, Словенија, Финска, Франција, Холандија, Хрватска и Шпанија.

Седумте членки на ЕУ кои не се во еврозоната се Бугарија, Данска, Полска, Романија, Унгарија, Чешка и Шведска. Тие продолжуваат да ги користат своите национални валути, иако сите освен Данска се обврзани да се приклучат откако ќе ги исполнат критериумите за конвергенција на еврото.[9]

Меѓу земјите кои не се членки на ЕУ, Андора, Монако, Сан Марино и Ватикан имаат формални договори со ЕУ да го користат еврото како своја службена валута и да издаваат свои монети.[10][11][12] Дополнително, Косово и Црна Гора го усвоиле еврото еднострано, потпирајќи се на евра кои биле веќе во оптек, наместо на ковање на сопствени валути. Овие шест земји немаат застапеност во ниту една установа од еврозоната.[13][14]

Евросистемот е монетарната власт на еврозоната, Еврогрупата е неформално тело на министри за финансии што ја прави фискалната политика за валутниот сојуз, а Европскиот систем на централни банки е одговорен за фискалната и монетарната соработка помеѓу еврозоната и членките на ЕУ кои не се во еврозоната.[15] Европската централна банка (ЕЦБ) прави монетарна политика за еврозоната, ја одредува нејзината основна каматна стапка и издава евро банкноти и монети.

Од финансиската криза од 2007-2008 година, еврозоната воспоставила и користи одредби за доделување итни заеми на земјите-членки во замена за донесување економски реформи. Еврозоната, исто така, донела одредена ограничена фискална интеграција; на пример, при преглед на меѓусебните национални буџети. Прашањето е политичко и во состојба на флукс во однос на тоа кои понатамошни одредби ќе се договорат за промена на еврозоната. Ниту една земја-членка на еврозоната не ја напуштила и нема одредби за тоа или за протерување.[16]

Членки

[уреди | уреди извор]

Во 1998 единаесет земји-членки на Европската Унија ги исполниле со критериумот за конвергенција и Еврозоната започнала со службеното пуштање во употреба на еврото (покрај националните валути) на 1 јануари 1999. Грција се приклучила во 2000, а ја прифатила валутата на 1 јануари 2001 година. Помеѓу 2007 и 2023 година пристапиле уште осум нови држави: Естонија, Кипар, Летонија, Литванија, Малта, Словачка, Словенија и Хрватска.

Земја ISO код Усвоено на 1 јануари Население во 2021 година[2] Номинален БНП во 2021 во милиони долари[17] Номинален БНП како дел од вкупниот број на еврозоната Номинален БНП по глава на жител 2021 во долари Претходна валута Стапка на конверзија на евро во валута пред еврото[18] Пред еврото била користена и валутата Територии каде еврото не е употребувано
 Австрија AT 1999[19] &100000000000000089320008,932,664 &10000000000000472473999472,474 &100000000000003270000003,27% &1000000000000005289300052,893 шилинг 13.7603
 Белгија BE 1999[19] &1000000000000001155400011,554,767 &10000000000000585375000585,375 &100000000000004050000004,05% &1000000000000005066100050,661 франк 40.3399 Луксембург
 Германија DE 1999[19] &1000000000000008315500083,155,031 &100000000000000042980004,298,325 &1000000000000297200000029,72% &1000000000000005168999951,690 марка 1.95583 Косово
Црна Гора
 Грција GR[lower-alpha 1] 2001[20] &1000000000000001067800010,678,632 &10000000000000212806999212,807 &100000000000001470000001,47% &1000000000000001992800019,928 драхма 340.750
 Естонија EE 2011[21] &100000000000000013300001,330,068 &1000000000000003521900035,219 &100000000000000240000000,24% &1000000000000002647899926,479 круна 15.6466
 Ирска IE 1999[19] &100000000000000050060005,006,324 &10000000000000383084000383,084 &100000000000002650000002,65% &1000000000000007651999976,520 фунта 0.787564
 Италија IT 1999[19] &1000000000000005923599959,236,213 &100000000000000021269992,127,119 &1000000000000147100000014,71% &1000000000000003590899935,909 лира 1936.27 Сан Марино
Ватикан
 Кипар CY 2008[22] &10000000000000896006999896,007 &1000000000000002563400025,634 &100000000000000180000000,18% &1000000000000002860900028,609 фунта 0.585274 Северен Кипар[lower-alpha 2]
 Латвија LV 2014[23] &100000000000000018930001,893,223 &1000000000000003729500037,295 &100000000000000260000000,26% &1000000000000001969900019,699 лат 0.702804
 Литванија LT 2015[24] &100000000000000027949992,795,680 &1000000000000006088400060,884 &100000000000000420000000,42% &1000000000000002177799921,778 литас 3.45280
 Луксембург LU 1999[19] &10000000000000634730000634,730 &1000000000000005644899956,449 &100000000000000390000000,39% &1000000000000008893399988,934 франк 40.3399 Белгија
 Малта MT 2008[25] &10000000000000516100000516,100 &1000000000000001594800015,948 &100000000000000110000000,11% &1000000000000003090099930,901 лира 0.429300
 Португалија PT 1999[19] &1000000000000001029800010,298,252 &10000000000000246713999246,714 &100000000000001710000001,71% &1000000000000002395700023,957 ескудо 200.482
 Словачка SK 2009[26] &100000000000000054589995,459,781 &10000000000000112424000112,424 &100000000000000780000000,78% &1000000000000002059100020,591 круна 30.1260
 Словенија SI 2007[27] &100000000000000021080002,108,977 &1000000000000005960799959,608 &100000000000000410000000,41% &1000000000000002826399928,264 толар 239.640
 Финска FI 1999[19] &100000000000000055330005,533,793 &10000000000000296473000296,473 &100000000000002050000002,05% &1000000000000005357500053,575 марка 5.94573
 Франција FR 1999[19] &1000000000000006765600067,656,682 &100000000000000029910002,991,553 &1000000000000206900000020,69% &1000000000000004421699944,217 франк 6.55957 Андора
Монако 		Нова Каледонија[lower-alpha 3]
Француска Полинезија[lower-alpha 3]
Валис и Футуна[lower-alpha 3]
 Холандија NL 1999[19] &1000000000000001747500017,475,415 &10000000000000967836999967,837 &100000000000006690000006,69% &1000000000000005538300055,383 гулден 2.20371 Аруба[lower-alpha 4]
Курасао[lower-alpha 5]
Свети Мартин[lower-alpha 5]
Карипска Холандија[lower-alpha 6]
 Хрватска HR 2023[28] &100000000000000040359994,036,355 &1000000000000006872400068,724 &100000000000000480000000,48% &1000000000000001702599917,026 куна 7.53450
 Шпанија ES 1999[19] &1000000000000004739800047,398,695 &100000000000000014070001,407,936 &100000000000009740000009,74% &1000000000000002970400029,704 пезета 166.386 Andorra
Еврозона ЕЗ[б 1] Н/П &10000000000000346596999346,597,389[lower-alpha 7] &1000000000000001446100014,461,883 &10000000000010000000000100,00% &1000000000000004172500041,725 Н/П Н/П Н/П види погоре

Проширување

[уреди | уреди извор]
Совет на ЕвропаАлбанијаЕрменијаАзербејџанБосна и ХерцеговинаХрватскаГрузијаМолдавијаЦрна ГораМакедонијаРусијаСрбијаУкраинаЕвропска асоцијација за слободна трговијаШвајцаријаЛихтенштајнИсландНорвешкаЦаринска унија на Европската УнијаАндораТурцијаСан МариноМонакоЕвропска УнијаБугаријаРоманијаОбединето КралствоЧешкаДанскаУнгаријаЛатвијаЛитванијаПолскаШведскаЕврозонаКипарРепублика ИрскаАвстријаБелгијаЕстонијаФинскаФранцијаГерманијаГрцијаИталијаЛуксембургМалтаХоландијаПортугалијаСловачкаСловенијаШпанијаЕвропски економски просторШенгенска зонаУпотреба на ЕвротоВатикан
Стислив дијаграм на разни наднационални европски организации и нивниот однос.п • р • у

Седум земји (Бугарија, Чешка, Данска, Унгарија, Полска, Романија и Шведска) се членки на ЕУ, но не го користат еврото.

Пред да се приклучи на еврозоната, секоја земја мора да учествува 2 години во Европскиот механизам за девизен курс (ERM II). Бидејќи од 2023 Националните централни банки (НЦБ) на Бугарија и Данска учествувале во ERM II, очекувано е преостанатите валути наскоро да го следат овој пример.

Во првичниот Мастришки договор, Данска и Обединетото Kралство добиле специјален статус кој им дозволил да не учествуваат во еврозоната. Двете земји се законски ослободени од приклучување кон еврозоната, освен доколку нивните влади не одлучат поинаку, преку парламентарно гласање или пак преку референдум. Обединетото Кралство исто така се повлекло од Европската Унија а со тоа и договорот престанал да важи за приклучување кон еврозоната во 2020 година.

Останатите шест земји се обврзани да го прифатат еврото во иднина, иако ЕУ досега не се обидела да спроведе ниту еден временски план. Тие треба да се приклучат веднаш штом ќе ги исполнат критериумите за конвергенција, кои вклучуваат да бидат дел од ERM II на две години. Од Шведска, која влегла во ЕУ во 1995 година по потпишувањето на Договорот од Мастрихт, барано е да се приклучи на еврозоната. Меѓутоа, шведскиот народ го одбил усвојувањето на еврото на референдум во 2003 година и оттогаш земјата намерно избегнува да ги исполни условите за усвојување со тоа што не се приклучува на ERM II, што е доброволно.[29][30] Бугарија се приклучила на ERM II на 10 јули 2020 година.[31]

Интересот за приклучување кон еврозоната бил зголемен во Данска, а првично и во Полска, како резултат на финансиската криза од 2007-2008 година. Во Исланд постоел зголемен интерес за пристапување во Европската Унија, со предуслов за прифаќање на еврото.[32] Сепак, до 2010 година должничката криза во еврозоната предизвикала да се залади интересот од Полска, како и од Чешка, Данска и Шведска.[33]

Еврото исто така е користено и во земји кои не се членки на ЕУ. Монако, Сан Марино и Ватикан потпишале формални договори со ЕУ да го користат еврото и нивни монети.[34][35] Меѓутоа, тие не ги сметаат за дел од Еврозоната од страна на ЕЦБ и немаат свое место во ЕЦБ или Еврогрупата. Андора постигнаla монетарен договор со ЕУ во јуни 2011 кој ќе ѝ дозволи да го користи еврото како своја официјална валута откако договорот ќе биде ратификуван.

Некои држави (Косово и Црна Гора) службено го вовеле еврото како нивна единствена валута без договор и затоа немаат право на издавање. Овие земји, ЕЦБ не ги смета за дел од еврозоната. Меѓутоа, понекогаш поимот „еврозона“ е применуван на сите територии кои го прифатиле еврото како единствена валута.[36][37][38] ЕЦБ и ЕУ се спротивставуваат на натамошното еднострано усвојување на еврото (евроизација), како од ЕУ, така и од земјите кои не се членки на ЕУ.[39]

Администрација и застапување

[уреди | уреди извор]
Европската централна банка (седиштето во Франкфурт е прикажано) е наднационална монетарна управна власт во еврозоната.

Додека Еврозоната е отворена кон сите земји-членки на ЕУ да се приклучат откако ќе ги исполнат критериумите, во договорите на ЕУ не постои одредба дали може некоја од земјите да ја напушти еврозоната без да ја напушти ЕУ како целина. Исто така нема одредба за тоа дали некоја земја може да биде исфрлена од еврозоната. Сепак некои, вклучувајќи ја холандската влада, се залагаат да се направи таква одредба во случај ако во еврозоната има некоја земја која е премногу задолжена, а одбива да ја почитува политиката на ЕУ за економски реформи. Сепак, придобивките од напуштањето на еврозоната во голема мера ќе зависат од конкретната ситуација. Доколку валутата со која ќе се смени еврото се очекува да девалвира, во земјата ќе дојде до големо одливање на пари, додека ако се очекува вредноста на валутата да се зголеми, тогаш ќе има поголем прилив на пари во економијата. Сепак, доколку вредноста на валутата брзо се зголемува тогаш тоа може да биде штетно за извозот на земјата. Кристин Лагард е назначен да го одобри дизајнот и печатењето на евро банкнотите и количината на изработени евро монети.

Еврозоната политички ја застапуваат министрите за финансии, заедно познати како Еврогрупа, под водство на сегашниот претседател Пасхал Донохоје. Министрите за финансии на земјите-членки на ЕУ кои го користат еврото, се среќаваат ден пред состанокот на Советот за економски и финансиски прашања (Екофин) кој е дел од Советот на Европската Унија. Групата не е службен совет, но кога Екофин во полн состав гласа за прашања кои се однесуваат само на еврозоната, само на членовите на Еврогрупата им е дозволено да гласаат.[40][41][42]

Уште од 2008 кога првпат започнала финансиската криза, Еврогрупата се сретнала нерегуларно, не во состав на министри за финансии туку во состав на шефови на држави и влади (како Европскиот совет). Во овој форум, на Евросамитот, договориле многу од реформате за еврозоната. Тогашниот француски претседател Никола Саркози, од 2011 настојувал овие самити да станат редовни и тоа двапати годишно, со цел тие да станат „права економска влада“.[43]

На 15 април 2008 во Брисел, Јункер предложил дека подобро е Еврозоната во Меѓународниот монетарен фонд да биде застапена како целина отколку секоја земја посебно. „Апсурдно е тие 18 земји да не се согласат да имаат еден претставник во ММФ. Тоа прави да изгледаме смешно. На меѓународно ниво на нас гледаат како на кловнови“.[44] Во 2017 година Јункер изјавил дека има за цел ова да биде договорено до крајот на неговиот мандат во 2019 година.[45] Сепак, финансискиот комесар Хоакин Алмунија изјавил дека пред да почнат со заедничко претставување треба да биде договореј заеднички политички дневен ред.

Водечките личности на ЕУ, вклучувајќи ја комисијата и националните влади, предложииле различни реформи во архитектурата на еврозоната; особено создавање на министер за финансии, поголем буџет на еврозоната и реформа на сегашните механизми за спас во „Европски монетарен фонд“ или во Министерство за финансии на еврозоната. Додека многумина имаат слични теми, подробностите многу варираат.[46][47][48][49]

Економија

[уреди | уреди извор]
Земји со економија поголема од еврозоната

Споредбена табела

[уреди | уреди извор]
Споредба на еврозоната со Соединетите Држави и НР Кина [50][3]
Население (2023) БДП (месна валута) (2023) БДП (долари) (2023)
Народна Република Кина НР Кина 1410 милиони 126.1 трилиони јуани 17.7 трилиони долари
Еврозона 349 милиони 14.4 трилиони евра 15.6 трилиони долари
 САД 335 милиони 26.9 трилиони долари 26.9 трилиони долари
Споредба со економиите на поединечни суверени земји
Економија
Номинален БДП (милијарди во долари) - Највисока година од 2020 година
(01) Соединети Држави (врв во 2019)
21,439
(02) НР Кина (врв во 2020)
14,860
(03) Еврозона (врв во 2008)
14,188
(04) Јапонија (врв во 2012)
6,203
(05) Обединето Кралство (Peak in 2007)
3,085
(06) Индија (врв во 2019)
2,868
(07) Бразил (врв во 2011)
2,614
(08) Русија (врв во 2013)
2,289
(09) Канада (врв во 2013)
1,847
(10) Република Кореја (врв во 2018)
1,720
(11) Австралија (врв во 2012)
1,569
(12) Мексико (врв во 2014)
1,315
(13) Индонезија (врв во 2019)
1,112
(14) Турција (врв во 2013)
950
(15) Саудиска Арабија (врв во 2018)
787
(16) Швајцарија (врв во 2019)
715
(17) Аргентина (врв во 2017)
643
(18) Република Кина (врв во 2020)
635
(19) Полска (врв во 2018)
585
(20) Шведска (врв во 2013)
579

20-те најголеми економии во светот, вклучително и еврозоната како единствен ентитет, до номинален БДП (2020) на нивното највисоко ниво на БДП во милијарди долари. Вредностите за членките на ЕУ кои исто така не се членки на еврозоната се наведени и одделно и како дел од ЕУ.[51]

Инфлација

[уреди | уреди извор]

Податоците за Усогласен индекс на потрошувачки цени од ЕЦБ, вкупен индекс::[52]

  • 2000: 2.1%
  • 2001: 2.3%
  • 2002: 2.3%
  • 2003: 2.1%
  • 2004: 2.1%
  • 2005: 2.2%
  • 2006: 2.2%
  • 2007: 2.1%
  • 2008: 3.3%
  • 2009: 0.3%
  • 2010: 1.6%
  • 2011: 2.7%
  • 2012: 2.5%
  • 2013: 1.4%
  • 2014: 0.4%
  • 2015: 0.2%
  • 2016: 0.2%
  • 2017: 1.5%
  • 2018: 1.8%
  • 2019: 1.2%
  • 2020: 0.3%
  • 2021: 2.6%
  • 2022: 8.4%
  • 2023: 5.4%

Каматни стапки

[уреди | уреди извор]

Каматните стапки во Еврозоната уште од 1999 ги поставува ЕЦБ. Тие се изразени во проценти на годишно ниво[53]. Од јуни 2000 до октомври 2008, главните операции за повторно финансирање беа варирачка стапка на тендери, спротивно од фиксните стапки на тендерите. Цифрите прикажани во табелата од 2000 до 2008 се однесуваат на минималните каматни стапки каде договорните страни може да ги сместат нивните понуди.[4]

Каматни стапки

Јавен долг

[уреди | уреди извор]

Следната табела го прикажува односот на јавниот долг кон БДП во проценти за ЕУ и други одбрани европски земји. Земјите-членки на Еврозоната се обележани како Еврозона, а земјите кои не се членки на еврозоната се обележани како ЕУ[54]. Доближувањето на критериумот на еврозоната е 60%.

Земја 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022[55] 2023[56]
Еврозона 64.9 69.6 80.2 85.7 87.6 91.0 93.0 93.1 91.2 90.4 87.9 85.8 83.8 97.2 95.6 94.2 89.9
Австрија 64.7 68.7 79.7 82.7 82.4 81.9 81.3 84.0 84.9 82.8 78.5 74.1 70.6 83.3 82.8 82.7 78.2
Белгија 87.0 93.2 99.6 100.3 103.5 104.8 105.5 107.0 105.2 105.0 102.0 99.8 97.7 112.8 108.2 108.3 108.0
Германија 63.7 65.5 72.4 81.0 78.3 81.1 78.7 75.6 71.2 68.1 64.1 61.9 58.9 68.7 69.3 67.2 64.8
Грција 103.1 109.4 126.7 146.2 172.1 161.9 178.4 180.2 176.9 180.8 178.6 181.2 180.7 206.3 193.3 182.1 165.5
Естонија 3.7 4.5 7.0 6.6 5.9 9.8 10.2 10.6 9.7 9.4 9.0 8.4 8.6 19.0 18.1 16.7 18.2
Ирска 23.9 42.4 61.8 86.8 109.1 119.9 119.9 104.2 93.8 72.8 68.0 63.6 57.2 58.4 56.0 51.4 43.6
Италија 99.8 106.2 112.5 115.4 116.5 126.5 132.5 135.4 132.7 132.0 131.8 134.8 134.3 155.3 150.8 150.2 140.6
Кипар 53.5 45.5 53.9 56.3 65.8 80.3 104.0 109.1 108.9 107.1 97.5 100.6 91.1 115.0 103.6 95.2 79.4
Латвија 8.0 18.6 36.6 47.5 42.8 42.2 40.0 41.6 36.4 40.6 40.1 36.4 36.7 43.3 44.8 41.6 41.4
Литванија 15.9 14.6 29.0 36.2 37.2 39.7 38.7 40.5 42.7 40.1 39.7 34.1 35.9 46.6 44.3 39.6 37.4
Луксембург 7.7 15.4 16.0 20.1 19.1 22.0 23.7 22.7 21.4 20.8 23.0 21.0 22.3 24.8 24.4 25.4 25.7
Малта 62.3 61.8 67.8 67.6 69.9 65.9 65.8 61.6 63.9 57.6 50.8 45.8 40.7 53.4 57.0 55.1 49.3
Португалија 68.4 75.6 83.6 96.2 111.4 129.0 131.4 132.9 129.0 130.1 125.7 122.2 116.6 135.2 127.4 123.4 107.5
Словачка 30.1 28.6 41.0 43.3 43.3 51.8 54.7 53.6 52.9 51.8 50.9 49.4 48.1 59.7 63.1 60.3 58.6
Словенија 22.8 21.8 36.0 40.8 46.6 53.6 70.0 80.3 83.2 78.5 73.6 70.4 65.6 79.8 74.7 73.5 71.4
Финска 34.0 32.6 41.7 47.1 48.5 53.6 56.2 59.8 63.1 63.1 61.4 59.0 59.5 69.0 65.8 72.1 73.8
Франција 64.3 68.8 79.0 81.7 85.2 90.6 93.4 94.9 95.8 96.5 97.0 98.4 97.5 114.6 112.9 113.1 111.9
Холандија 42.7 54.7 56.5 59.0 61.7 66.3 67.7 67.9 65.1 61.8 56.7 52.4 48.5 54.3 52.1 50.9 45.9
Хрватска 37.2 39.1 48.4 57.3 63.7 69.4 80.3 83.9 83.3 79.8 76.7 73.3 71.1 87.3 79.8 74.3 64.4
Шпанија 35.6 39.7 52.7 60.1 69.5 86.3 95.8 100.7 99.2 99.0 98.3 97.6 95.5 120.0 118.4 116.1 109.8

Фискална политика

[уреди | уреди извор]
Споредба на владиниот суфицит/дефицит (2001–2012) на еврозоната, Соединетите Држави и Обединетото Кралство.

Примарните средства за фискална координација во ЕУ се наоѓаат во широките упатства за економска политика напишани за секоја земја-членка, но особено се однесуваат на 20 земји кои се моментално членки на еврозоната. Упатствата не се задолжителни, но имаат за цел да ја претставуваат координацијата на политиките на земјите-членки на ЕУ како и да бидат земени во предвид поврзаните структури на нивните економии.

За заедничка сигурност и стабилност на валутата, членките на еврозоната мораат да го почитуваат Пактот за стабилност и раст,кој поставува договорени дефицитарни лимити и лимити на националниот долг, но кој исто така предвидува и санкции во случај на прекршување на договорот. Пактот во основа поставува лимит од 3% БДП за годишниот дефицит на сите земји-членки на еврозоната, со казни за секоја земја која ја преминува ова сума. Во 2005 Португалија, Германија и Франција ја преминаа оваа сума, но Советот на министри не гласаше да се казнат овие земји. Подоцна, беа воведени реформи за поголема флексибилност и за да бидат сигурни дека критериумот за дефицит ги зема предвид економските услови на земјата-членка и дополнителните фактори.

Фискалниот договор[57][58] (формално, Договор за стабилност, координација и управување во Економската и монетарна унија),[59] е меѓувладин договор воведен како нова построга верзија на Пактот за стабилност и раст, потпишан на 2 март 2012 година од сите земји-членки на Европската Унија (ЕУ), освен Чешка, Обединетото Кралство,[60] и Хрватска (подоцна пристапувајќи кон ЕУ во јули 2013 година). Договорот стапил во сила на 1 јануари 2013 година за 16-те држави кои ја завршиле ратификацијата пред овој датум.[61] Од 1 април 2014 година, тој бил ратификуван и стапил во сила за сите 25 потписници.

Оливие Бланшар сугерира дека фискалната унија во еврозоната може да ги ублажи разорните ефекти на единствената валута врз периферните земји од еврозоната. Но, тој додава дека валутниот блок нема да работи совршено дури и ако се изгради фискален трансфер систем, бидејќи, тврди тој, не се решава фундаменталното прашање за прилагодување на конкурентноста. Проблемот е во тоа што, бидејќи периферните земји од еврозоната немаат свои валути, тие се принудени да ги приспособат своите економии со намалување на нивните плати наместо девалвација..[62]

Провизии за финансиска помош

[уреди | уреди извор]

Кон крајот на 2000 финансиската криза поттикнала бројни реформи во еврозоната. Една од нив бил пресвртот во политиката за финансиска помош во еврозоната кој довел до создавање на специјален фонд за помош на земјите-членки на еврозоната кои имаат проблеми. Покрај Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) во 2010 биле создадени Објектот за европска финансиска стабилност (ОЕФС) и Европскиот механизам за финансиска стабилност (ЕМФС) за да создадат систем и фонд за финансиска помош на земјите-членки. Сепак ОЕФС и ЕМФС беа привремени, мали и без основа во договорите на ЕУ. Затоа, во 2011 се договориле да го основаат Европскиот механизам за стабилност (ЕМС) кој ќе биде многу поголем, ќе го финансираат само членките на еврозоната (не ЕУ како целина како што беше со ОЕФС и ЕМФС) и ќе биде постојана основа на договорите. Како резултат на тоа, неговото создавање вклучувало договарање на амандман во ДФЕУ (Договор за функционирањето на ЕУ) член 136 кој ќе му овозможи на ЕМС и на новиот договор за ЕМС детален приказ како ќе работи ЕМС.

Координација на буџетските политики

[уреди | уреди извор]

Голем надзор од ЕУ во областите на политика на оданочување и буџетска политика и наметнатиот механизам кој оди со тоа, понекогаш се опишани како потенцијално непочитување на суверенитетот на земјите-членки на еврозоната. Сепак, во јуни 2010 конечно бил постигнат целосен договор за контоверзниот предлог, земјите-членки меѓусебно да ги рецензираат буџетите пред нивната презентација во националните парламенти. Иако Германија, Шведска и Обединетото Kралство беа против меѓусебно прикажувањето на целосниот буџет, секоја влада на нивните рецензори и на Комисијата ќе ги презентира нивните проценки за нивото на раст, инфлација, приходи и трошоци шест месеци пред тие да бидат прикажани во националните парламенти. Ако некоја земја оди кон дефицит, таа ќе мора тоа да го оправда на останатите членки на ЕУ, додека пак земјите со долг поголем од 60% од БДП ќе се соочат со уште поголема контрола.

Овие планови ќе се спроведат во сите земји-членки на ЕУ,не само на еврозоната, и мора да бидат одобрени од водачите на ЕУ заедно со предлозите за земјите да се соочат со санкции пред да го достигнат лимитот од 3% според Пактот за стабилност и раст. Полска ја критикуваше идејата за задржување на регионалните финансирања за оние земји кои ќе го надминат дефицитарниот лимит,бидејќи тоа ќе влијае само на посиромашните земји. Во јуни 2010 Франција се согласи да го поддржи планот на Германија за укинување на правото на гласање на земјите кои ги прекршуваат правилата. Во март 2011 беше започната нова реформа од Пактот за стабилност и раст со цел да ги зацврсти правилата со усвојување на автоматска процедура за наметнување на санкции во случај на прекршување на правилата за дефицит или долг.

Забелешки

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ Европската Унија внатрешно го користи кодот EL за Грција, што е отстапување од стандардот ISO 3166-1.
  2. ↑ Самопрогласената Турска Република Северен Кипар не е признаена од ЕУ и ја користи турската лира. Сепак, еврото е во широк оптек.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Француските тихоокеанси територии го користат тихоокеанскиот франк, кој е врзан за еврото по стапка од 1 франк на 0.00838 евро.
  4. ↑ Аруба е дел од Кралството Холандија, но не и од ЕУ. Го користи арупскиот флорин, кој е врзан за доларот по стапка од 1  долар на 1.79 флорини.
  5. ↑ 5,0 5,1 Моментално го користи холандскоантилскиот гулден и планира да го воведе карипскиот гулден во 2025 година, откако промената била одложувана неколку пати. „CBCS wants to have the Caribbean guilder introduced by 2025“. Curaçao Chronicle. 16 March 2022. Посетено на 2 August 2022. „Frequent Asked Questions“. Centrale Bank Curaçao & Sint Maarten. Посетено на 2 August 2022. И двете се врзани за доларот по стапка од 1 долар на 1.79 гулдени.
  6. ↑ Го користи доларот.
  7. ↑ Го вклучува населението на Хрватска, иако таа не била членка на еврозоната во 2021 година.

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ Land cover overview by NUTS 2 regions Eurostat
  2. ↑ 2,0 2,1 „Population on 1 January“. Eurostat. Грешка во наводот: Неважечка ознака <ref>; називот „population_jan_2023“ е зададен повеќепати со различна содржина.
  3. ↑ 3,0 3,1 „Gross domestic product at market prices (Current prices and per capita)“. Eurostat. Посетено на 28 July 2016.
  4. ↑ 4,0 4,1 Key ECB interest rates Архивирано на 11 август 2013 г., ЕЦБ
  5. ↑ Euro area annual inflation and its main components - estimated Eurostat
  6. ↑ Harmonised unemployment rate by gender – total Eurostat
  7. ↑ „Eurozone Current Account Surplus Falls In December“. 18 February 2022. Архивирано од изворникот на 2023-01-01. Посетено на 2025-01-26.
  8. ↑ „Countries, languages, currencies“. Interinstitutional style guide. the EU Publications Office. Посетено на 2 February 2009.The euro area Архивирано на 6 август 2013 г., Европска централна банка
  9. ↑ „Who can join and when?“. European Commission – European Commission. Посетено на 2020-12-02.
  10. ↑ „Agreements on monetary relations (Monaco, San Marino, the Vatican and Andorra)“. European Communities. 30 September 2004. Посетено на 12 September 2006.
  11. ↑ „The government announces a contest for the design of the Andorran euros“. Andorra Mint. 19 март 2013. Архивирано од изворникот на 22 август 2013. Посетено на 26 март 2013.
  12. ↑ „Nouvelles d'Andorre“ (француски). 1 February 2013. Архивирано од изворникот на 4 October 2013. Посетено на 2 February 2013.
  13. ↑ „The euro outside the euro area“. Europa (семрежен портал). Посетено на 15 February 2021.
  14. ↑ A glossary (Архивирано на 14 мај 2013 г.) issued by the ECB defines "euro area", without mention of Monaco, San Marino, or the Vatican.
  15. ↑ „Financial assistance to EU Member States | Fact Sheets on the European Union | European Parliament“. www.europarl.europa.eu (англиски). 2024-04-30. Посетено на 2024-08-30.
  16. ↑ Fox, Benjamin (1 February 2013). „Dutch PM: Eurozone needs exit clause“. EUobserver.com. Посетено на 18 June 2013.
  17. ↑ „GNI, Atlas method (current US$) | Data | Table (updated 2022-12-22)“. Посетено на 2023-01-01.
  18. ↑ „EU countries and the euro“. European Commission. Посетено на 2022-12-02.
  19. ↑ 19,00 19,01 19,02 19,03 19,04 19,05 19,06 19,07 19,08 19,09 19,10 „COUNCIL DECISION of 3 May 1998 in accordance with Article 109j(4) of the Treaty“. Official Journal of the European Union. L (139/30). 11 May 1998. Посетено на 27 October 2014.
  20. ↑ „COUNCIL DECISION of 19 June 2000 in accordance with Article 122(2) of the Treaty on the adoption by Greece of the single currency on 1 January 2001“. Official Journal of the European Union. L (167/19). 7 July 2000. Посетено на 27 October 2014.
  21. ↑ „COUNCIL DECISION of 13 July 2010 in accordance with Article 140(2) of the Treaty on the adoption by Estonia of the euro on 1 January 2011“. Official Journal of the European Union. L (196/24). 28 July 2010. Посетено на 27 October 2014.
  22. ↑ „COUNCIL DECISION of 10 July 2007 in accordance with Article 122(2) of the Treaty on the adoption by Cyprus of the single currency on 1 January 2008“. Official Journal of the European Union. L (186/29). 18 July 2007. Посетено на 27 October 2014.
  23. ↑ „COUNCIL DECISION of 9 July 2013 on the adoption by Latvia of the euro on 1 January 2014“. Official Journal of the European Union. L (195/24). 18 July 2013. Посетено на 27 October 2014.
  24. ↑ „COUNCIL DECISION of 23 July 2014 on the adoption by Lithuania of the euro on 1 January 2015“. Official Journal of the European Union. L (228/29). 31 July 2014. Посетено на 31 December 2014.
  25. ↑ „COUNCIL DECISION of 10 July 2007 in accordance with Article 122(2) of the Treaty on the adoption by Malta of the single currency on 1 January 2008“. Official Journal of the European Union. L (186/32). 18 July 2007. Посетено на 27 October 2014.
  26. ↑ „COUNCIL DECISION of 8 July 2008 in accordance with Article 122(2) of the Treaty on the adoption by Slovakia of the single currency on 1 January 2009“. Official Journal of the European Union. L (195/24). 24 July 2008. Посетено на 27 October 2014.
  27. ↑ „COUNCIL DECISION of 11 July 2006 in accordance with Article 122(2) of the Treaty on the adoption by Slovenia of the single currency on 1 January 2007“. Official Journal of the European Union. L (195/25). 15 July 2006. Посетено на 27 October 2014.
  28. ↑ „Council Decision (EU) 2022/1211 of 12 July 2022 on the adoption by Croatia of the euro on 1 January 2023“. Official Journal of the European Union. L (187/31). 12 July 2022. Посетено на 2 January 2023.
  29. ↑ „Sverige sa nej till euron“ (шведски). Swedish Parliament. 28 August 2013. Архивирано од изворникот на 19 September 2017. Посетено на 12 August 2014.
  30. ↑ „Information on ERM II“. European Commission. 22 December 2009. Посетено на 16 January 2010.
  31. ↑ „Bulgaria, Croatia take vital step to joining euro“. Reuters (англиски). 2020-07-10. Посетено на 2020-07-11.
  32. ↑ Dougherty, Carter (1 December 2008). „Buffeted by financial crisis, countries seek euro's shelter“. International Herald Tribune. Архивирано од изворникот на 22 December 2022. Посетено на 2 December 2008.
  33. ↑ „Czechs, Poles cooler to euro as they watch debt crisis“. Reuters. 16 June 2010. Посетено на 18 June 2010.
  34. ↑ „Agreements on monetary relations (Monaco, San Marino, the Vatican and Andorra)“. European Communities. 30 September 2004. Посетено на 12 September 2006.
  35. ↑ „The euro outside the euro area“. Europa (web portal). Посетено на 15 February 2021.
  36. ↑ „European Foundation Intelligence Digest“. Europeanfoundation.org. Архивирано од изворникот на 26 August 2007. Посетено на 30 May 2010.
  37. ↑ „Euro used as legal tender in non-EU nations“. International Herald Tribune. 1 January 2007. Архивирано од изворникот на 10 December 2008. Посетено на 22 November 2010.
  38. ↑ „The eurozone's 13th member“. BBC News. 11 December 2001. Посетено на 30 May 2010.
  39. ↑ „Unilateral Euroization By Iceland Comes With Real Costs And Serious Risks“. Lawofemu.info. 15 February 2008. Архивирано од изворникот на 14 March 2012. Посетено на 28 February 2015.
  40. ↑ Treaty of Lisbon (Provisions specific to member states whose currency is the euro), EurLex Архивирано на 27 март 2009 г.
  41. ↑ „An economic government for the eurozone?“ (PDF). Federal Union. Архивирано од изворникот (PDF) на 17 July 2011. Посетено на 26 February 2011.
  42. ↑ Protocols, Official Journal of the European Union
  43. ↑ Elliott, Larry; Wearden, Graeme (2011-08-17). „Merkel and Sarkozy push for greater European co-operation“. The Guardian (англиски). ISSN 0261-3077. Посетено на 2024-08-30.
  44. ↑ Elitsa Vucheva (15 April 2008). „Eurozone countries should speak with one voice, Juncker says“. EU Observer. Посетено на 26 February 2011.
  45. ↑ "Commission wants single eurozone seat at IMF plan adopted by end of mandate" Архивирано на 27 декември 2017 г., Euractiv, 7 December 2017
  46. ↑ "Macron is right — the eurozone needs a finance minister" Архивирано на 7 ноември 2017 г., Financial Times, 28 September 2017
  47. ↑ Europe should have its own economy and finance minister, says EC Архивирано на 27 декември 2017 г., theguardian 6 December 2017
  48. ↑ "Large number of EU finance ministers want euro zone budget: Dijsselbloem" Архивирано на 27 декември 2017 г., Reuters, 6 November 2017
  49. ↑ "Spain urges sweeping reforms on eurozone to correct flaws" Архивирано на 27 декември 2017 г., Financial Times, 14 June 2017
  50. ↑ „Report for Selected Countries and Subjects“. www.imf.org.
  51. ↑ Figures from the October 2020 update of the International Monetary Fund's World Economic Outlook Database. [1] Архивирано на 20 јануари 2021 г.
  52. ↑ „Annual average rate of change, neither seasonally nor working day adjusted“. Архивирано од изворникот 6 October 2022. Посетено на 23 August 2022.
  53. ↑ „Official interest rates“. European Central Bank (англиски). 2022-06-08. Посетено на 2022-06-19.
  54. ↑ „General government gross debt – annual data (table code: teina225)“. Eurostat. Посетено на 29 August 2022.
  55. ↑ „Government debt down to 94.2% of GDP in euro area - European Union“. Посетено на January 12, 2023.
  56. ↑ „Government debt down to 89.9% of GDP in euro area“. Посетено на January 26, 2024.
  57. ↑ Nicholas Watt (31 January 2012). „Lib Dems praise David Cameron for EU U-turn“. The Guardian. London. Посетено на 5 February 2012.
  58. ↑ „The fiscal compact ready to be signed“. European Commission. 31 јануари 2012. Архивирано од изворникот на 22 октомври 2012. Посетено на 5 февруари 2012.
  59. ↑ „Referendum to be held on Fiscal Treaty“. RTÉ News. 28 February 2012.
  60. ↑ „EU summit: All but two leaders sign fiscal treaty“. BBC News. 2 March 2012. Посетено на 2 March 2012.
  61. ↑ „Fiscal compact enters into force 21/12/2012 (Press: 551, Nr: 18019/12)“ (PDF). European Council. 21 December 2012. Архивирано (PDF) од изворникот 23 December 2012. Посетено на 21 December 2012.
  62. ↑ Fiscal union will never fix a dysfunctional eurozone, warns ex-IMF chief Blanchard Архивирано на 18 февруари 2018 г. Mehreen Khan, The Daily Telegraph (London), 10 October 2015

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Нормативна контрола


Грешка во наводот: Има ознаки <ref> за група именувана како „б“, но нема соодветна ознака <references group="б"/>.

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Еврозона&oldid=5346220“