Прејди на содржината

Фантастика

Од Википедија — слободната енциклопедија
Виорот го зграпчува венецот (од Самовилата Аурора)

Фантастика — жанр фантастична литература што вклучува натприродни или волшебни елементи, честопати вклучувајќи измислени места и суштества.[1][2]

Неговите корени се во усните традиции, кои прераснале во фантастична литература и драма. Од дваесеттиот век, се проширил понатаму во различни медиуми, вклучувајќи филм, телевизија, графички новели, манга, анимација и видеоигри.

Изразот фантастична литература често се користи и од страна на англофонските литературни критичари за да се осврне на овој жанр.[3][4][5][6]

Фантастиката се разликува од жанровите научна фантастика и ужаси по отсуството на научни или грозоморни теми, иако тие можат да се појават во фантастиката. Во популарната култура, жанрот на фантастиката претежно се одликува со средини што ја подражаваат Земјата, но со чувство на волшепство.[7]

Особини

[уреди | уреди извор]
Шоу за фантазија на скелетот (骷髏幻戲圖) од Ли Сонг (1190–1264)

Многу дела од фантастиката користат магија или други натприродни елементи како главен елемент на заплетот, тема или местото каде се одвива дејсвото.[8] Магијата, волшебници, вештерки и магичните суштества се вообичаени во многу од овие светови.[9]

Идентификувачка црта на фантастиката е употребата на наративни елементи од страна на авторот кои не мора да се потпираат на историјата или природата за да бидат разбирливи.[10] Ова се разликува од реалистичната фикција по тоа што реалистичната фикција мора да се придржува кон историјата и природните закони на реалноста, додека фантастиката не го прави тоа. При пишувањето фантастика, авторот користи градење светови за да создаде ликови, ситуации и поставки што можеби не се можни во реалноста.

Многу автори на фантастика користат фолклор и митологија од реалниот свет како инспирација; и иако друга дефинирачка карактеристика на жанрот на фантастика е вклучувањето на натприродни елементи, како што е магијата, тоа не се случува секогаш.

Фантастиката често се споредува со научна фантастика и хорор бидејќи тие се главните категории на шпекулативната фикција. Фантастиката се разликува од научната фантастика по веродостојноста на наративните елементи. Нарацијата за научна фантастика е малку веројатна, иако навидум можна преку логичка научна или технолошка екстраполација, каде што фантастичните наративи не мора да бидат научно можни.[10] Авторите мора да се потпрат на суспензијата на неверица од страна на читателите, на прифаќањето на неверојатното или невозможното заради уживање, со цел да напишат ефективни фантазии. И покрај големата зависност на двата жанра на натприродното, фантастиката и хоророт се разликуваат еден од друг. Хоророт првенствено предизвикува страв преку слабостите на протагонистите или неможноста да се справат со антагонистите.[11]

Класификација

[уреди | уреди извор]

Според темата (поджанрови)

[уреди | уреди извор]

Фантастиката опфаќа бројни поджанрови карактеризирани со одредени теми или опкружувања, или со преклопување со други литературни жанрови или форми на спекулативна фикција. Тие вклучуваат следново:

  • Бенгзијанска фантастика – фантастика со интеракции со познати историски личности во задгробниот живот, именувана според Џон Кендрик Бенгс
  • Комична фантастика – хумористична фантастика
  • Современа фантастика – се одвива во модерниот свет или свет сличен на современото време, но со магија или натприродни елементи
  • Темна фантастика – содржи елементи на хорор
  • "Исцедена" фантастика – подбивен термин за дериватни и комерцијално произведени дела без оригиналност
  • Басни – приказни со животни како ликови, кои често завршуваат со поука
  • Бајки и бајковита фантастика – инспирирана од традиционални бајки
  • Фантастична поезија – поезија со фантастична тематика
  • Фантастика со богови и демони – се базира на кинеска митологија и ги вклучува боговите и чудовиштата
  • Гримдарк фантастика – ироничен термин за особено мрачна и насилна фантастика
  • Тврда фантастика – магијата и натприродното се строго логички објаснети и интерно конзистентни, слично на тврда научна фантастика
  • Херојска фантастика – се фокусира на подвизите на херои во измислени светови
  • Епска фантастика – со епска приказна и теми, обично поставена во целосно измислен свет
  • Историска фантастика – историска фикција со фантастични елементи
  • Исекаи – жанр каде ликовите се пренесуваат од реалниот свет во друг, најчесто во јапонска фикција
  • Детска фантастика – фантастика за деца
  • ЛитРПГ – фантастика поставена во светови на RPG игри, со прикажани механики на играта
  • Ниска фантастика – со малку или ненаметливи натприродни елементи, често спротивна на високата фантастика
  • Магичен реализам – се одвива во реалниот свет, но магичните елементи се прифатени како нормални
  • Магични девојки – вклучува девојчиња со магични моќи, популарно во јапонската култура
  • Паранормална романса – романса со натприродни суштества или елементи
  • Романтична фантастика – се фокусира на романтични односи во фантастичен контекст
  • Научна фантастика со фантастични елементи (science fantasy) – меша наука и фантастика, вклучува и технологија и магија
  • Стимпанк (steam punk) – фантастика инспирирана од 19-от век и парната технологија
  • Меч и магија (sword and sorcery) – авантуристички приказни со јунаци и магија, обично помалку епски од високата фантастика
  • Урбана фантастика – фантастика поставена во модерен градски амбиент
  • Сјенксиа (xianxia) – кинеска фантастика со боречки вештини, богови, магија, реинкарнација и магични светови

Поврзани жанрови

[уреди | уреди извор]

Наводи

[уреди | уреди извор]

Литература

[уреди | уреди извор]
  • Apter, T. E. (1982). Fantasy Literature: An Approach to Reality. Bloomington: Indiana University Press.
  • Brooke-Rose, Christine (1981). A Rhetoric of the Unreal: Studies in Narrative and Structure, Especially of the Fantastic. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Capoferro, Riccardo (2010). Empirical Wonder: Historicizing the Fantastic, 1660–1760. Bern: Peter Lang.
  • Cornwell, Neil (1990). The Literary Fantastic: From Gothic to Postmodernism. New York: Harvester Wheatsheaf.
  • Siebers, Tobin (1984). The Romantic Fantastic. Ithaca: Cornell University Press.
  • Traill, Nancy (1996). Possible Worlds of the Fantastic: The Rise of the Paranormal in Fiction. Toronto: University of Toronto Press.

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ „Fantasy“. The Free Dictionary. Посетено на 2023-05-03.
  2. ↑ „Definition of FANTASY“. www.merriam-webster.com (англиски). 3 September 2024. Посетено на 4 September 2024.
  3. ↑ Rabkin, Eric (1975). The Fantastic in Literature. Princeton: Princeton University Press.
  4. ↑ Jackson, Rosemary (1981). Fantasy: The Literature of Subversion. London: Methuen.
  5. ↑ Armitt, Lucy (1996). Theorising the Fantastic. London: Arnold.
  6. ↑ Sandner, David (2004). Fantastic Literature: A Critical Reader. Westport: CT: Praeger.
  7. ↑ Saricks, Joyce G. (2001). The readers' advisory guide to genre fiction. American Library Association. стр. 36–60. ISBN 0-8389-0803-9. OCLC 46769544.
  8. ↑ „fantasy - Students“. Britannica Kids (англиски). Encyclopedia Britannica. Посетено на 2023-05-03.
  9. ↑ „fantasy“ (англиски). Encyclopedia Britannica. 2022-11-28. Посетено на 2023-05-03.
  10. ↑ 10,0 10,1 ed. Edward James and Farah Mendlesohn, Cambridge Companion to Fantasy Literature, ISBN 0-521-72873-8 Грешка во наводот: Неважечка ознака <ref>; називот „auto“ е зададен повеќепати со различна содржина.
  11. ↑ Charlie Jane Anders (24 December 2015). „The Key Difference Between Urban Fantasy and Horror“. io9. Посетено на 11 February 2017.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Фантастика&oldid=5373805“