Burgerwind op zee: antwoorden op essentiële vragen

34 burgercoöperaties kochten vijf bestaande windmolens op zee, een slimme start. Ze willen er straks nog veel meer bouwen. Dat moet voor een succesvolle energietransitie maar brengt ook risico’s mee. We zoeken antwoorden op essentiële vragen.

Hoe 34 Belgische energiecoöperaties via SeaCoop eigenaar werden van het equivalent van vijf windmolens op de Noordzee, vertelden we in een eerste artikel. Het is voor de samenleving een eerste stap om meer greep op haar energie te heroveren.
De volgende stap, op grote schaal participeren in nieuwe windparken met de inbreng van vele nieuwe coöperanten, is een flinke ambitie, weliswaar met bijbehorende risico’s. Een tweede artikel bevatte daarom noodzakelijke vragen en fundamentele bedenkingen, telkens vergezeld van een korte toelichting.

In dit derde artikel verzamelen we antwoorden bij Philippe Awouters, gedelegeerd bestuurder van SeaCoop. Ze zijn belangrijk om coöperanten te informeren. 

Dirk Barrez, Pala i - Raken de windmolenparken op zee op tijd gebouwd, zoals gepland? 

Philippe Awouters (SeaCoop) - De vertragingen, oplopende kosten en andere moeilijkheden van de offshore windenergiesector in de voorbije jaren waren een gevolg van de energiecrisis en de daarmee samenhangende inflatie. Intussen kruipen de windturbinebouwers uit het dal. De zwaar getroffen logistieke keten is terug versterkt. 

Pala i - Is SeaCoop voorbereid en sterk genoeg om te laveren en vooral te slagen in deze zwaar gehavende sector? 

Philippe Awouters (SeaCoop) - De federale overheid heeft ons ondersteund. De consortia zagen de burgers niet staan bij de bouw van vroegere windparken. Bij Koninklijk Besluit is beslist om punten te zetten op burgerparticipatie voor de bouw van de nieuwe Prinses Elisabeth Zone. Dat verplicht de offshore consortia om de burger en SeaCoop te zien staan. Zo komen de burgers op de radar.

De aanbesteding voor de Prinses Elisabethzone in de Noordzee is een zogenaamd 2 sided contract for difference. Dit betekent dat de windenergiesector op een minimumrendement kan terugvallen. Bij stijgende prijzen op de elektriciteitsmarkt moet ze terugbetalen aan de overheid, bij dalende prijzen ontvangt ze subsidie. 

Pala i – We komen later terug op dat minimaal rendement en de rendabiliteit. Nu eerst, geraakt de elektriciteit tijdig aan land?

Philippe Awouters (SeaCoop) - Dat hangt er vooral vanaf of de hoogspanningslijn Ventilus op tijd afgewerkt geraakt. De consortia zullen na samenspraak met de overheid 5 jaar krijgen om te bouwen in plaats van 4 jaar. 

Pala i - En wat als de aanleg van Ventilus toch langer duurt?

Philippe Awouters (SeaCoop) – Ten gronde gaat het om het afwegen van maatschappelijk belang versus persoonlijk belang. België haalt zijn Europese CO2 doelstellingen niet als de windmolens van Prinses Elisabethzone 1 niet zijn gebouwd in 2030. Dan moet 100 miljoen euro boete worden bijgepast. Dus het is in ons aller belang dat er meer offshore capaciteit komt.

Pala i - Krijgen we de energie op de goedkoopste wijze aan land want netbeheerder Elia kan blijkbaar op eigen houtje voor de duurste oplossingen kiezen, aldus de energiewaakhond CREG? 

Philippe Awouters (SeaCoop) - Gelukkig vormt dit geen belasting voor ons project. Indien de bouw van het energie-eiland duurder uitvalt, is dat een kost voor het derde deel van de Prinses Elisabethzone. Deel 1 en 2 dragen daar geen gevolgen van.

Pala i - Waar is de energieopslagcapaciteit, zo noodzakelijk in het tijdperk van hernieuwbare energie? Want zonder opslagcapaciteit zijn producenten volledig overgeleverd aan de grillige elektriciteitsmarkt en riskeren ze daar een hoge prijs voor te betalen.

Philippe Awouters (SeaCoop) - Er wordt de laatste twee jaar zeer sterk geïnvesteerd door privébedrijven in batterijen. Het zou interessant zijn dat de coöperatieve sector hier ook naar kijkt.

Pala i - Wat is de impact van het langer opengehouden van bestaande kerncentrales en de keuze voor nieuwe centrales? 

Philippe Awouters (SeaCoop) – Kernenergie levert een goede basisproductie maar biedt geen antwoord voor een vraag en aanbod van energie die steeds wisselen, en voor de inpassing van hernieuwbare energie. Prijzen stijgen dan toch door het Europese systeem waarbij gas bij weinig hernieuwbare energie de elektriciteitsprijs bepaalt.

Maar in elk geval staan twee zaken vast. De omslag naar hernieuwbare energie is sterk opgestart en zelfvoorziening inzake energie is noodzakelijk.

Pala i - Hoeveel kapitaal i moeten de energiecoöperaties achter SeaCoop ophalen? Kunnen ze dat? 

Philippe Awouters (SeaCoop) - Voor de inkoop in het huidige windpark, dat 20 à 22 miljoen euro waard is, ambiëren de coöperaties i om 10 miljoen euro aan kapitaal i op te halen. Na acht weken is er 7,5 miljoen opgehaald. 

De ontwikkeling i van de Prinses Elisabethzone 1 (PEZ1) vergt 40 tot 80 miljoen euro kapitaal i. De burgercoöperaties hebben nu gezamenlijk 125.000 coöperanten en 150 miljoen euro kapitaal i. Het nodige kapitaal i bijeenhalen is zeker een uitdaging. Maar hun ambities voor 2035 blijken ook heel groot, tot 500.000 coöperanten is het doel.

Bij de start van SeaCoop hebben de 34 coöperaties i een gezamenlijk ambitieniveau van burgerkapitaal van 450 miljoen euro voor de hele Prinses Elisabethzone geformuleerd. Het zou al mooi zijn als we tot 250 miljoen geraken voor de hele zone. Daarnaast investeren de coöperaties i ook verder op land; ook daar groeien ze.

Pala i – Zonder de coöperaties i rijk te willen rekenen, in de ambitieuze veronderstelling dat 375.000 nieuwe coöperanten elk één aandeel nemen van 250 euro, zou dat dus bijna 94 miljoen nieuw kapitaal i zijn. Hoeveel moet er bijkomend geleend? En wat is de verhouding met het kapitaal i? 

Philippe Awouters (SeaCoop) – We zien dat er ruim meer dan 250 euro kapitaal i per coöperant wordt opgehaald. Na acht weken hebben 4000 personen gestort, 57,5 procent bestaande coöperanten en 42,5 procent nieuwe. Samen brachten ze 7,5 miljoen euro aan. En dit zonder nationale campagne; enkel de coöperaties i communiceerden naar de burger. 

De offshore sector werkt veel met leningen, zelfs tot 80 procent. Dat gebeurt op consortiumniveau en SeaCoop geniet daar mee van. Uiteindelijk moet SeaCoop de financiering wel inbrengen in kapitaal i. Maar tot 2030 kan dit ook met externe middelen. 

Banken hebben ook hun vragen natuurlijk. Daarom werken we al nauw met hen samen. Via de investering in Northwind zorgen we ook dat er al inkomsten zijn in de vorm van dividenden. Voor Northwind hebben we bankfinanciering bij KBC, VDK Bank en W.Alter van twaalf maanden.

Pala i - Wat is de prijs van het geleende geld i? En wat zijn de (zekere) inkomsten?

Philippe Awouters (SeaCoop) – We zijn van oordeel zeer goede voorwaarden te hebben bedongen op basis van de 3-maandelijkse zogenaamde Euribor. Daar komt een zekere marge bij, te betalen aan de banken.

De banken hebben inderdaad veel te zeggen in de offshore sector. Voor die hoge financieringsgraad eisen ze stabiele inkomsten. Ze verplichten de consortia de energie op voorhand te verkopen via energieovereenkomsten (PPAs) met afnemers op zeer lange termijn. Ook SeaCoop wenst deel te nemen aan dergelijke PPAs, weliswaar na een goede afweging van de risico’s.lange termijncontracten.

Daarnaast is er gedurende twintig jaar overheidssteun via de reeds aangehaalde 2 sided contract for difference (CfD) regeling: bij lagere energieprijzen past de overheid bij, bij hogere dient het consortium de hogere inkomsten te betalen aan de overheid.

Pala i – Je vermeldde reeds dat de offshore windenergiesector kan terugvallen op een minimumrendement. Hoeveel bedraagt dat?

Philippe Awouters (SeaCoop) – De bestaande windmolens op zee leveren naar verwachting een jaarlijks rendement op van circa 7,5 procent. De langetermijncontracten lopen tot 2029 en de overheidssteun tot 2034. Daarna speelt volop de marktprijs van elektriciteit.

Pala i – Dat ‘2 sided contract for difference’ en de langlopende energieovereenkomsten garanderen dat inkomsten op peil blijven. Maar wat als de kostprijs van het windpark in aanbouw explodeert? 

Philippe Awouters (SeaCoop) – Vooraleer een bod te doen op een concessie in het windpark, wordt de investeringskost zeer goed vastgelegd. Indien er verhogingen optreden van de operationele kosten, kunnen die worden opgevangen omdat de CfD regeling voor dertig procent is geïndexeerd aan de sectorinflatie.

Pala i – Wat als door onverhoopte tegenslagen verliezen blijven oplopen? 

Philippe Awouters (SeaCoop) – SeaCoop blijft de waarde van de parken in portefeuille houden. Bij hoge nood kunnen deze geheel of gedeeltelijk worden verkocht. Daarenboven ontplooien de burgercoöperaties achter SeaCoop diverse activiteiten en bezitten ook eigendommen op land: windmolens, zonnepanelen, warmtenetten, warmtekrachtkoppeling…

Hun blootstelling aan de eventuele risico’s van windparken op zee is op dit moment niet zo groot. En dat blijft ook zo wanneer de Prinses Elisabethzone 1 operationeel is. Daarenboven zullen de risico’s continu worden ingeschat.

Pala i - Burgers participeren aan SeaCoop via hun inbreng als coöperant in één of meer van de deelnemende coöperaties i. Waarom zijn ze niet rechtstreeks coöperant van SeaCoop?

Philippe Awouters (SeaCoop) – Windmolens op zee zijn rendabeler dan windmolens op land. Maar het is cruciaal om samen de energietransitie overal te doen versnellen. Zo realiseren we ook een spreiding van het risico: er is geen coöperatie i die alleen in windmolens op zee investeert.

Er nog een belangrijke reden voor deze aanpak. SeaCoop en de 34 coöperaties i gebruiken de inkomsten ook deels voor ondersteuning van de prijs van de verkochte energie en voor projecten die de energietransitie in het algemeen doen versnellen.

Dirk Barrez
Hoofdredacteur Pala i.be | auteur van TRANSITIE. Onze welvaart van morgen 

Foto Capmat007 Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 International license

Lees de vorige bijdragen
Burgerwind op zee: een slimme start | Pala i 1-3-2025
Burgerwind op zee: droom en risico’s | Pala i 2-4-2025
Lees ook Oudste coöperatieve windpark op zee is 25 jaar | Pala i 31-3-2025