We bereiden ons best voor op 3° opwarming. Zo is de mens

De mens reageert traag op gevaar. Daarom gaat Pala i er al meer dan tien jaar van uit dat de opwarming van de Aarde niet bij 1,5 of 2 graden blijft. Zestig wetenschappers bevestigen nu dat die anderhalve graad al over drie jaar bereikt kan zijn. (1)

Weten wat moet gebeuren maar toch niet effectief ingrijpen: het is de dominante aard van de mens en speelt ons parten. Drie graden en zelfs meer opwarming is meest waarschijnlijk. Is dat doemdenken? Allesbehalve, het is een hyperrealistische inschatting van waarheen de aard van het beestje dat mens heet ons leidt.

Tijdig collectief reageren op grote gevaren is daar zelden bij. Zo zijn we al een paar decennia beland in het tijdperk dat zowel drastische vermindering van broeikasgassen dringend is als aanpassing aan intussen steeds duidelijker gevolgen: hittegolven, (plotse) overstromingen, droogten… en een almaar stijgende zeespiegel. Dat laatste is zelfs zo indien de opwarming beperkt zou blijven tot 1,5 graad.

Positieve evoluties … maar nog veel te traag

Dat wil niet zeggen dat we niet in de gewenste richting evolueren. Alleen gebeurt dat te traag, meestal zelfs veel te traag. Dat leert een korte doorloop van belangrijke menselijke activiteit.

Relatief meest aandacht gaat naar wat al die activiteit aandrijft. De overstap naar hernieuwbare energie is een transitie i die snel verloopt… maar nog altijd niet snel genoeg. Vooral falend overheidsbeleid maakt ze onvoldoende daadkrachtig, biedt onvoldoende ondersteuning of zorgt zelfs voor irrationele tegenwerking.

De transitie i naar een op duurzame elektriciteit gestoelde mobiliteit, zowel fiets, step, trein, bus, metro, auto, vrachtwagen, schepen, kon ongetwijfeld veel sneller en vooral beter georganiseerd. Hier schieten zowel bedrijfsleven als overheden zwaar tekort. Zij veroorzaken in vele landen en regio’s een onverantwoorde vertraging van deze transitie i.

Wonen en bouwen is een gemengd verhaal. Ongetwijfeld word er veel energiezuiniger gebouwd en is er een opkomende dynamiek van hergebruik. Maar het blijft een immens CO2-intensieve bedrijvigheid. Onder andere CO2-neutraal beton en staal zijn allesbehalve mainstream. 

Zo zijn we aanbeland bij materialen … en bij de tegenvallende observatie dat de wereld een niet te winnen uitputtingsslag blijft voeren, een onmogelijk te stillen honger i naar zand, koper, aardmetalen, goud, enzovoort… zelfs olie, ondanks alle goedkopere alternatieven.

Hardnekkige stilstand of zelfs achteruitgang

Een transitie i die amper of zelfs niet opschiet is die van een duurzame voedselvoorziening. De aanhoudend dominante landbouw i en veeteelt staan compleet haaks op wat nodig is om tal van extreem levensbelangrijke planetaire grenzen i te respecteren: ze zijn aanjager van verstoorde stikstof- en fosforkringloop, overmatige grond- en natuurinname, zoetwaterverbruik, instortende biodiversiteit i, klimaatverandering i en verzuring van de oceanen… Heel pijnlijk is dat het Europese landbouwbeleid er al vele decennia maar niet in lukt om een duurzaam voedselsysteem te bouwen.

Wat ook niet opschiet is een circulaire economie i die voorrang geeft aan hernieuwbare grondstoffen i en die, waar ze steunt op eindige materialen, de gewoonste zaak maakt van lange levensduur, makkelijk onderhoud, herstel, hergebruik en tenslotte ook recyclage. In werkelijkheid zitten ontstellend veel gebruiksgoederen potdicht; probeer die maar eens te herstellen. En het betert niet met de explosie van zogenaamde fast tech gadgets, in het verre spoor van fast food en fast fashion.

Finaal is er die andere aard van de mens die roet in het eten gooit. De dominante nooit genoeg economie i doet verlangens en behoeften nog veel sneller groeien dan zelfs de sterkste groei-economie zou aankunnen. Met verwonderlijke trends tot gevolg. Als je bijvoorbeeld iets te vieren hebt, nodig het gezelschap dan toch uit voor enkele dagen in een Frans of Italiaans verblijf, villa of liefst nog kasteel. Of op een eiland in de Cariben: iedereen een trans-Atlantische vlucht voor een kortverblijf… Het zal wel duidelijk zijn dat grote delen van de toerisme- ontspannings- en evenementensector in de verste verte niet verduurzamen.

Dirk Barrez
Hoofdredacteur Pala i.be | auteur van TRANSITIE. Onze welvaart van morgen en 11 politieke dwaasheden 

(1) BBC, Three years left to limit warming to 1.5C, leading scientists warn, 19-6-2025